Blog | O Cabaret Voltaire

Non aprendas a tocar máis ou acabarás tocando jazz

Cleto González parece negro. Cando toca o saxofón a pel oscurécelle varias tonalidades. Pásalle como a Tete Montoliu, que se miraba no espello e se vía "negro". Cleto ten máis mérito porque os ollos lle son útiles.

CIFU FOI O xornalista que aprendeu jazz a media España a través dos seus programas na radio e televisión públicas. Juan Claudio Cifuentes era o home máis pausado, o animal máis retranqueiro e o anxo máis exquisito. Faloume  deTete Montoliu no Festival de Jazz de Ribadeo, hai sete anos. Contoume que Tete era un culé desbocado. Tal era a súa afección que non soportaba que lle programasen concertos cando xogaba o Barcelona. Se acontecía a desgraza de que cadrasen actuación e partido subía ao escenario cun aparello de radio pequeno e poñía o minúsculo altavoz na orella que non era visible para o público. Montoliu,cego de nación, daba os concertos de memoria mentres imaxinaba os seus xogadores correndo polo Nou Camp. Como estaba mentalmente noutro lugar, amoláballe que houbese moitos espectadores nos días de fútbol. Quería rematar o compromiso e poder meterse no camerino canto antes para distrutar apaciguadamente do fútbol.
—Por qué ha venido tanta gente hoy, Montse? —preguntaba á súa muller, que o asistía nos clubs.
—Porque jugamos contra el Madrid.


Montse García Albea nunca chegou a expoñer a Tete a relación entre a asistencia aos concertos e a dificultade do rival, pero toda Barcelona sabía que, se o seu equipo ía perdendo, Tete encendíase de ira e tocaba moito mellor. Cifu non puido vir ao festival de Lugo porque morreu en 2015, o ano en que se lle preparaba unha homenaxe. Non sei se estivo algunha vez no Latino, o local de Ourense, que terma da trabe do jazz en Galicia xunto co Clavicémbalo de Lugo.Juan Claudio Cifuentes preguntoume polo dono do Clavicámbalo, Alberto Grandío.
—Oye, dále recuerdos a Alberto. No se me olvida aquella vez estábamos hablando por teléfono y empezó un terremoto. ¡Fue tremendo! Podía escuchar desde mi casa en Madrid las botellas cayendo de las estanterías y estallando en el suelo del Clavi; el batería, absorto, acabando un solo; una estampida de gente que corría y gritaba horrorizada, y el rumor de la sangre corriendo calle abajo.
Alberto opinou que "esaxeraba un pouco".

O Clavi, o Latino e o Filloa da Coruña son os tres referentes na estimable vocación de programar jazz en Galicia


O Clavi, o Latino e o Filloa da Coruña son os tres referentes na estimable vocación de programar jazz en Galicia. O pioneiro foi o Quiqui Bar, un palacio que brillaba na praza compostelá de Galicia nos anos 20. O escritor Maxi Olariaga definía o Quiqui Bar:
—En su interior decía mi abuelo que se hallaba el paraíso. Uno creía estar en el resucitado cíclope que fue el Titanic. Salas de cine, café-bar, casino y hasta reservados, con lo que significaba esa palabra en los años veinte.


Manuel Ramallo montara aquel emporio, que tiña unha sala de billar con «doce magníficas mesas de gran precisión de la renombrada Casa Amorós». Trouxera de París a François Mogin, quen era xefe de cociña do Élysee Palace de París, e acollera unha homenaxe ao aviador Joaquín Loriga aínda lembrada hoxe en Compostela. A competencia desesperaba. O American Bar pouco tiña que ofrecer dende o Pabellón de la Herradura; de feito, pertencía ao propio Ramallo, quen o arrendara. O propietario do café Español, na rúa do Villar, ocupábase de facer saber que instalara a primeira porta xiratoria da cidade, que esixía etiqueta para acceder e que consolidara unha tertulia literaria con Valle Inclán como estrela invitada. Como o Español desapareceu foi o Derby quen herdou a sona de ser visitado polo escritor "a eso de las tres", pero don Ramón almorzaba no Español. Antes de entrar paraba na pastelería Mora e compraba dúas pastas. No café pedía un porto flip; que é unha mestura de brandi, viño de Porto, xema de ovo e azucre.


No Quiqui Bar non soaba o ceceo demoledor de Valle Inclán, pero amenizaban o Quinteto Parisién ou a Orquestra Ruiz-Dethuit facendo soar os novos e tolísimos fox trot e charleston. Aínda que nada era comparable a Les Ramblats, uns músicos instalados en Compostela procedentes de Francia. Eran coñecidos en todo o país como "la famosa orquesta del Quiqui Bar", que era como se anunciaban no Salón Novedades que había na Estrada, onde facían bolos. O avó de Max Olariaga aconsellou a Serafín Gómez Brea cando destacaba como o clarinetista mellor afinado das Mariñas coruñesas nos anos 30:
—Non aprendas demasiada música. Acabarás tocando jazz.


A muller de Tete Montoliu contaba que o seu home non abría a tapa do piano na casa, procuraba non ensaiar de máis para non resabiarse, pero "nadie le quitaba sus tres horas diarias y exactas de escuchar música". O Olariaga vello advertiullo a Serafín como unha maldición sobre aquela música norteamericana que a el tanto lle prestaba, pero que a sociedade consideraba desordeada moralmente. Serafín tomou a recomendación como un alento.  Reuniu o resto do seu grupo, Os Mozos de Paderne, e anuncioulles que pasaban a denominarse Orquesta Ramblats, coma a famosa formación dunha década antes.

Por non aburrilos cun censo, direilles que no Latino tocou o grammy Keith Garret, acompañante de Miles Davis, Duke Ellington ou Art Blakey


Esta madrugada estiven lendo Abro comijazz (Libros.com) un rosario ateo de crónicas que escribe o xornalista ourensán Javier Fraiz, a quen sempre leo cando a palabra jazz soa nalgún punto da nosa xeografía. Miles Davis queixábase de que gastara os días e os salarios do seu primeiro mes perseguindo o voo clandestino de Bird, Charlie Parker, polos locais máis opacos de Nova York. Esa sensación teño eu ao buscar as crónicas de concertos que escribe Fraiz. Son todo erudición. Abro comijazz está ambientado en varios locais, tamén no Clavi e no Filloa, pero sobre todo no que fora Bazar Puga de Ourense ata que, en 1986, Eduardo Rodríguez o transformou no Café Latino. "Empezamos por el camino de los cantautores, pero pronto llegó el jazz", sinala o promotor do espazo. Por non aburrilos cun censo, direilles que no Latino tocou o grammy Keith Garret, acompañante de Miles Davis, Duke Ellington ou Art Blakey.

 Ao chegar a Ourense, Keith Garret saiu dar  un paseo. Acabou no corredor comercial máis antigo da cidade, as Galerías Centrales; nunha tenda de música. Solicitou premiso ao propietario para quentar os dedos nun piano. Cleto González ten un espazo para ensaiar nas mesmas galerías da rúa Concordia. Escoitou a alguén tocando marabillosamente e asoumou á tenda. Recoñeceu a Garret. Confesoulle a admiración no idioma máis falado do mundo, a lingua de signos, dado que el non sabe dicir nin "my taylor is rich". Cleto foi entregándolle partituras anotadas por el para que o pianista norteamericano tocase. Cando lle puxo diante Autumn leaves na versión de Art Pepper Keith Garret emociounouse. Cleto aproveitou o impulso para volver ao seu local de ensaio e recoller o saxofón. "Tocando nos entendimos perfectamente", diría máis tarde.


Ao rematar a sesión, Garret non dubidou en non probar a gastronomía local, o famoso polbo secado no Carballiño, e preguntou sinxelamente polo Mc Donalds máis próximo. Ao despedirse falou co dono de Jolper:
—Este saxofonista ten gusto tocando.
—Pois non é profesional. É farmacéutico.
O xerente da farmacia da Mezquita practica en solitario nas Galerías Centrales. Cleto nunca aprendeu solfexo.
—Me gustaría tener un grupo, pero no sé leer partituras. Tengo oído. Sé que toco mejor que algunos músicos porque los escucho.


Confórmase con tocar no local cercano á tenda Jolper, que ás veces visitan xenios do jazz e onde sempre pode falar de música co propietario. Jolper pertence a Gonzalo Jácome, que entrou en política de oído e se mantén no escenario da alcaldía de Ourense nun delicadísimo equilibrio.

Comentarios