Blog | O Cabaret Voltaire

Un Rothko de timo, unha Isolina falsa

De noite. Piso as sombras ríxidas do toque marcial de recollida. Volvo á casa axeixado pola fachada verde da Garda Civil. Dera un paseo longo ata as aforas da noite alta e fría. A cidade heroica durme cun ollo aberto por temor á man horrenda da peste.
Quique Bordell
photo_camera Quique Bordell

CRÚZOME con Quique Bordell. Pinta monstros de feira e orquestras con músicos de corazón impar. Eu camiño negro e enmascarado. Non me recoñece. Pega o seu alento de chocolate ao meu. Ergue as gafas grandotas para descubrirme sen lentes:

—Quen es?

Levanto os brazos como a boca dun dragón en celo.

—O fantasma do pai de Hamlet! Quero vinganza!

Soan ruídos metálicos de armas dentro do cuartel.

—Jaureguizar! Non te recoñecía!

Aínda tarda un minuto en concretar que son. Seino porque nos últimos trinta anos nunca me chamou Jaureguizar, senón Elgorriaga. Como nunca dera aprendido o meu apelido recorría ao nome da marca de chocolates. O chocolate que gusta a Basilio Losada cociñábase en Irún, onde a familia Elgorriaga abriu industria en 1770. Basilio, filólogo de 90 anos, aínda rilla nunha tableta dese chocolate cada noite.

Quique Bordell cóntame que "aínda" está coas encargas de Nadal. A mediados de marzo. «Xa sabes que vou con atraso. Espero acabalas e empezar a traballar». Bordel chámalle ‘traballar’ a pintar apetencias, intereses, ensoñacións, loucuras.

Todas as semanas se cita con outro artista, Carlos Pardo. Carlos é vertical e libertario, coma un galgo caótico. Carlos soamente cre no Sergas e nos tubos de pintura Sennelier. Podería vivir no país sen Deus sen patria sen lei de Eugenio Grandell, pero le noticias sobre o Papa tragando po nas ruínas de Mosul no ordenadísimo ABC.

Quique Bordell e Carlos Pardo quérense sen desconfianza, coma un Motherwell e un Rothko que nunca quixo ser Motherwell. Carlos ten a man máis precisa de Galicia para manexar amarelos e grises. Non se fía do seu criterio. Fai cadros de gran formato, salva un fragmento cunha coitela e queima o resto no patio traseiro en madeira de cerdeira ardendo. Gústalle o recendo.

Pardo daba clases en Artes e Oficios de Lugo. Unha vez, na escola Ramón Falcón, díxome:

—Non suspendo a ningún alumno porque imaxina que me sae un Picasso e que vai por aí, sinalándome co dedo: «Ese é o profesor do que vos falara. Tan torpe que non detectou o meu talento».

Bordell e Pardo manteñen unha tertulia no café Celta os venres ás catro da tarde; unha tertulia silenciosa, xorda, ausente. Quique nunca aparece e Carlos non vai.

Toda conversa empeza cunha mentira:
—Que tal, Quique?
—Ben

Pola mañá, cando o café en punto, vou visitar a Quique Bordell. Ten o estudo en Campo Castelo, no Lugo recollido das casas burguesas do século XIX. Subo ao segundo andar. A porta sempre está franqueada a calquera. Reserva o dereito de admisión cunha corda vermella ancha e trenzada coma a coleta dun unicornio. Non está traballando a pesar de que é domingo. Fuma e bebe agua con gas adornada con café e xelo.

Toda conversa empeza cunha mentira:

—Que tal, Quique?

—Ben.

Bordell ten un gabinete de curiosidades. Unha batería completa que nunca debeu de tocar —"estou no tempo de non ter tempo"—, un teclado ao que lle falta o b, manequíns con chaqueta e sen bragas, caixas rexistradoras de comercios en ruína, luces insonmes de semáforo, cinceiros de Cinzano e unha cama tan coidadosamente feita que parece unha sepultura. O chan, as paredes, están salferidas de manchas de pintura nunha versión technicolor dos cadros de Pollock; como se Quique se dera unha ducha de auga seca cada noites.
—Por que non creas un museo? —pregunto.
—Os museos son solitarios. Non me gusta  a soidade.


Sento nunha cadeira ancha e cómoda á súa esquerda. Vexo a súa silueta recurtada, o tabaco de liar que fuma demoradamente, a gorra posta por se as correntes, as gafas gordas coma elefantes negros, o oído que capta unicamente murmurios que o confuden. Non ten medo dos visitantes, nunca pecha a porta; ten medo de quedar so porque os amigos se convertan en arcanxos anónimos e silentes que o visitan coma anunciacións sinistras. O mundo está perdendo as ganas de moverse, pero a súa cabeza non para de bulir.

—Gústame pintar con acrílico sobre táboa. Son impulsivo e quero facer os cadros nunha respiración. Gústame pintar forte, rápido, con violencia; dunha soa vez.

Hai máis de dez anos que pinta coa luz máis fresca e limpa.

—Pintar bébedo ten a súa lucidez. É unha lucidez estúpida, pero é unha forma de lucidez. Todo o que fagas dentro desa lucidez vaiche parece normal.

Puido ser o rei de Nova York. Traballou uns meses nun  garaxe infecto da metrópole americana. Para ducharse acudía a un ximnasio onde lle cobraban cinco dólares: 

—Coñecín ao adestrador do boxeador Mike Tysson. Sabes que era Mike Tysson?

—Si, claro. Holyfield andaba a cabezazos que o árbitro no quería ver. Tysson cansou e traboulle na orella. Despois o agresor botaría á lucidez das drogas. Que facías en Nova York, Quique?
Contoume que Bergantiños o convencera para marchar ao triunfo deslumbrante do Estados Unidos. Subiu ao avión cargado de talento, ambición e candidez. Bergantiños nacera nunha preciosa nada verde con árbores, entre 450 veciños de San Estevo de Parga. Faltábanlle estatura e harmonía facial para ser Gatsby, pero soubo empezar de camareiro no balneario de Guitiriz, conseguir traballo nun elegante café da Praza Maior de Madrid e marchar facer as Américas cun toreiro de biografía nunca escrita.

Bergantiños atopou en Queens un artista chinés capaz de reproducir obras de Rothko,

En Guanajuato tivo a sorte de contraer disentería para coñecer unha enfermería non menos espilida que el, Glafira Rosales. Os seguintes negocios serían sanitarios. Vivían nun cuarto sen ventás, onde se poderían asar polos; pero conducían a ambulancia máis rápida do East Village. Contan que ver pasar aquela furgoneta era como mirar dun varrido un cadro de Motherwell: vías unha gran mancha amarela con manchas pequenas azuis e vermellas na parte superior. A ruta diaria era inesperada. Empezaba no porto, nas lonxas, entre xeo e sal. Ningún marchante de pescado era tan rápido.

O cuarto estaba dentro da galería de arte dun amigo. Bergantiños deuse de conta que, se o valor das pescadas e as robalizas variaba en función da velocidade de chegada ás pescaderías, os prezos da arte eran aínda máis volátiles. A calidade e a orixinalidade da peza eran unha parte pequena do valor en relación co aval dun discurso experto e das expectactivas dos especuladores.

Quique volveu.Cansara de non poder sentar nas terrazas de Campo Castelo e de non poder abrazar os amigos, pero Bergantiños atopou en Queens un artista chinés capaz de reproducir obras de Rothko, Pollock ou Motherwell. El e máis a muller foron xulgados por vender obras falsas por 80 millóns de dólares na maior estafa artística dos séculos. Como dicía Fito, o ribadense que foi broker en Nova York: "Canto más tempo paso en Wall Street máis comprendo a Marx".

Bergantiños viña polo periódico cando visitaba Lugo. Mantíñanos informados sobre  o virtuosismo excepcional da pequena filla violinista, Isolina. Era boa? Non sei distinguir un Rothko de timo, como para distinguir unha Isolina falsa. Netflix vén de dedicarlle un documental, Made your look (Pareceuche). O equipo formado por un xornalista e un cámara entrevistou a Bergantiños en Lugo. Mentres gravaban, o protagonista non perdeu a oportunidade de quitar do peto unha harmónica cunha etiqueta pequena. Tendeuna cara ao periodista:

—A harmónica de Bob Dylan. Véndocha.

Comentarios