Vou falarlles de Deus. Veño de ler que cumpriu os 13.800 anos, aínda que é un cálculo aproximado pola magnitud da cifra. Os crentes alegan que a materia que estoupou no Big Bang non pode ser eterna, tivo que ser creada. Sitúan a Deus nese papel, atribuíndo eternidade ao propio creador sen máis argumento que opoñer que, por esa lóxica, a materia podería ser eterna tamén.
Como tema é un pouco amplo para unha soa páxina. Pero non vou falarlles en xeral sobre Deus, senón en concreto sobre persoas que se esforzan en negar a súa existencia. Hai intelectuais que levan vidas marcadas por negar a divinidade. Fascínanme os pensadores que teiman en demostrar que non existe o que eles afirman que non existe. Daniel Dennet nacera en Boston en 1942 e era catedrático en Oxford. Ao igual que Einstein, Noé e os Kennedy era moi afeccionado a navegar.
En setembro de 2007 celebrouse o congreso da Alianza Atea Internacional en Washington D. C. Os organizadores aproveitaron para sentar nunha mesa a catro dos poñentes para que tomasen uns cócteles. A maiores de Daniel Dennet estaban outros tres proselististas da nada antes da Nada: o periodista Christopher Hitchens, o teórico do evolucionismo Richard Hawkins e o neurocientífico Sam Harris. A conversa foi gravada nun vídeo que poden consultar en You Tube. Dela saíu tamén un libro, Los cuatro jinetes del Apocalipsis (Arpa, 2023).
Daniel Dennet defendía a necesidade destas charlas, estes libros, estes vídeos e estes congresos porque observara que "as bacterias nunca actúa en solitario, senón que buscan aliadas". Buscaba aliados En consecuencia, comprendía que os cristianos se xuntasen en igrexas, polo que alentaba que os ateos se comportasen do mesmo xeito. Promovía colectividades que lles permitan sentirse acompañados, unha sensación máis buscada cando un está convencido de que non existe un ser superior que se vaia preocupar de evitarlle a soedade.
O que máis me interesa dos catro é Christopher Hitchens. Tiña catro cousas fundamentais nun intelectual: unha intelixencia descomunal, unha memoria antiga, unha mordacidade cínica e un descaro irrefreable. Defendía o dereito dos "librepensadores", que dicía a miña tía Charo, a "sentirse ofendidos e insultados".
Teresa de Calcuta morreu en 1980. Xoán Paulo II tiña présa por canonizala, polo que derogou o requisito de que pasasen cinco anos da morte. En 1982 impulsou o proceso. Chamou a Hitchens para que fose o avogado do Demo. Cando se empezaba un proceso de santificación, os promotores achegaban un informe de merecementos e o papa chamaba a un intelectual crítico co candidato para que fixese o mesmo en sentido contrario.
A censura do escritor non foi do seu agrado, polo que lle pechou as portas da praza de San Pedro e eliminou a figura do avogado do Demo, que levaba vixente desde 1570. Xoán Paulo, que era cego espiritualmente e hábil propagandisticamente, eliminou esa contradición para que a canonización parecese pulcra e incuestionable. Teresa de Calcuta foi proclamada beata en 1993 e santa en 2015.
O avogado infernal non se rendeu. Exerceu pola súa conta. Acusaba á monxa de "fundamentalista relixiosa, activista política, sermoneadora á antiga e cómplice dos poderes seculares deste mundo". Censuraba o seu "culto ao sufrimento" por alentar aos enfermos a sobrelevar a dor como consagración a Cristo.
Os seus ataques chegaron ao planfetario e insidioso en 1985 cando publicou A postura da misioneira:
—A súa famosa clínica de Calcuta non era máis que un hospicio primitivo, un lugar para que a xente morrese e un lugar no que o tratamento médico era rudimentario ou inexistente, pero cando caeu enferma voou en primeira clase a unha clínica privada de California.
Nun plano máis sereno, a revista científica The Lancet publicou en 1994 un artigo no que cuestionaba a atención aos enfermos nos centros xestionados pola relixiosa albanesa, alegando que moitos deles poderían salvarse se recibisen un tratamento médico axeitado en vez de rosarios. Non foi obstáculo para que Xoán Paulo II e Francisco certificasen dúas curacións milagrosas.
O escritor británico, finado hai 11 anos, censuraba a falta de valentía dos católicos comparándoos cos militantes do Partido Comunista.
—Fixéronse á idea de que a Unión Soviética fracasara. Moitos deles sufriran o indecible, sacrificaran moitas cousas e pasaran un calvario para manter vivo o que pensaran que era un gran soño. Perderan o seu pé de apoio, pero non podían soltalo porque iso sería unha concesión ao seus rivais.
Dos catro xinetes do apocalipse que se reuniron no congreso de ateos de 2007, Sam Harris achega a idea máis humana. "Poden terse experiencias trascendentes, pero a relixión é a única que escoita e dignifica esas vivencias". Penso que Harris atopou a clave de bóveda: o problema do ateísmo é que se concentra tanto en desmontar a mística relixiosa, que se despista de que crer nunha dividinade responde á necesidade de acompañamiento. Ese requerimento é común a todos os seres vivos, desde as bacterias aos elefantes.
Lembro agora un xantar na casa. Estabamos os sete: os cinco fillos e os meus pais. Usabamos un comedor cativo, recollido. Eu tiña 20 anos. Empezamos unha conversa sobre Xoán Paulo II, sobre o seu horrendo conservadurismo. Os polacos son dados a conservar porque o seu país desaparece cando Europa se devora a si mesma nunha das súas guerras periódicas. Os meus pais eran católicos, pero non acababan de aprobar as encíclicas de Karol Wojtyla. Aproveitei ese clima para anunciar que non volvería ir a misa. Daquela non me atrevín a confesar que era ateo. A miña conversión producírase uns anos antes, a causa dunha longa reflexión da adolescencia. Presentei a miña apostasía ante os meus pais coma unha diferenza coa Igrexa, non coma a negación da divinidade, como era en realidade.
Daquela preguntábame polo que había antes do Big Bang, antes de que a pelota de tenis en lapas rebentase para crear o Universo. O Ser non pode crearse a partir da Nada. Sigo sendo incapaz de imaxinalo, pero non podo concederlle o mínimo crédito a que un ente invisible e todopoderoso provocase ese estourido. Menos tardase 13.800 millóns de anos en xenerar persoas cando podería telo feito en milésimas de segundo. Evitarei falar da crueldade que permite cada día un Deus capaz de formar planetas, pero deixa pasar con indiferenza as masacres.
O pasado luns morreu o periodista francés Bernard Pivot. Eu admirábao porque lograra convertir Apóstrofes, un programa de televisión no que falaba con escritores, nun espazo seguido por millóns de espectadores. Mantivo tertulias con Vladímir Nabokov, Alexander Solzhenitsin, Marguerite Yourcenar ou Georges Simenon. Aturou unha borracheira en directo de Charles Bukowski e tivo que amansar a Serge Gainsbourg faltando ao respecto ao cantautor Guy Béart. Os políticos forzaban a súa presenza en Apóstrofes, tanto pola repercusión como polo prestixio: François Miterrand e Felipe González.
Pivot marchou en tempo, con 89 anos. Nada que reprochar a Deus sobre a súa colaboración no asunto. Ignoro se o xornalista literario tiña fe ou non, pero sei do 'Cuestionario Pivot', que facía a cada convidado. Acaba sempre igual: "Se o Ceo existise e te atoparas con Deus agardando por ti, que che gustaría que che preguntase?" O propio Bernard Pivot contestou a esa pregunta:
—Ah, Pivot! Chegou vostede onda min! Explíqueme a regra do participio pasado dos verbos pronominais en francés porque non a entendo.
