En Galicia xa se contan por miles os núcleos deshabitados, un declive demográfico de consecuencias imprevisibles que provoca illamento e falta de servizos, e fronte ao que loitan persoas con nomes e apelidos como Rodolfo Elías Pardo.
Aos seus 83 anos, é o último habitante dun pequeno grupo de casas do lugar de A Rega, na parroquia de O Freixo do concello de As Pontes, o segundo de Galicia con máis núcleos de poboación deshabitados,164.
Espera xunto á calor do lume da súa centenaria lareira, coa serenidade e a calma de quen sente ao final do camiño. "Unha tempada xa a vivimos, agora fóronse todos e temos que irnos", resume, en alusión á súa idade. Pero queda moita corda.
O último habitante de A Rega relata que a vida alí é "tranquila pero dura" e confesa non ter moito tempo libre porque se lle van as horas "entre unha cousa e outra, en atender ás vacas e cambialas de leira". Percorre con paso curto pero firme as súas terras, unha paisaxe de media montaña que se estende pola Faladoira.
Rodolfo viviu na aldea toda a súa vida, agás catorce meses que pasou cumprindo o servizo militar en Ferrol. De sete irmáns só conserva un, dous anos maior que el, que vive en Ferrol e con quen ten conversación telefónica a diario.
Asume a súa soidade, rota pola axuda de tres cans que manteñen baixo control ao lobo, e lle " dá pena ver a aldea así como está". "A xuventude marcha do rural porque non lles dá para vivir". Engade que ao "levarse as escolas das aldeas, a xente con familia marchou aos pobos onde as hai".
A aldea de Rodolfo quedará, como miles en todo o territorio galego, sen substitución xeracional. Cando el chegue ao final do camiño, en A Rega desaparecería unha cultura milenaria.
Como así recoñece Lourenzo Fernández Prieto, catedrático de historia contemporánea na Universidade de Santiago (USC), quen afirma que "dende o punto de vista agroeconómico é unha agricultura que ten dous mil anos, cun coñecemento e unha capacidade para desenvolverse en termos orgánicos que os nosos maiores coñecen, pero que só hoxe están a empezar a reverter".
O profesor advirte de que se podería facer unha lista longuísima: abandono, demografía, falta de recursos, de medios, de financiamento, o sector lácteo. Todo iso poderíase condensar nunha "narrativa de desprezo polo pasado" que impide comprender as capacidades do rural.
Fernández Prieto admite que hai unha idealización nostálxica do medio rural que "non axuda a construír políticas" e aposta por avanzar cara a "un novo tipo de comunidade baseada na pervivencia dous montes comunais, que supoñen o 25% do territorio de Galicia".
É no medio xorden persoas que non queren abandonar as súas raíces. Como, por exemplo, a Rede Revolta, de quen Lourenzo Fernández é coordinador e onde estudan e tentan multiplicar iniciativas rurais caracterizadas "pola reivindicación de valores socioambientais, a aposta polo común, a pluriactividade fronte á hiperespecialización".
Os mozos marcháronse e o campo galego ás veces xa non se sostén. O abandono rural avanza, como di este ancián, a ritmo de eucalipto.
Tomando datos do Instituto Nacional de Estatística (Ine) publicados leste mesmo mes, en Galicia había 3.819 núcleos de poboación abandonados en 2018. Ademais, noutros 2.061 lugares o censo reflectía a unha soa persoa. E moitos destes lugares están en venda.
