D’Annunzio, ideas antigas e promoción moderna

GABRIELE D’Annunzio era feo, feísimo, católico, aínda que pecador, e probabelmente pouco sentimental, aínda que soubese xogar moi ben cos sentimentos dos demais, sobre todo das mulleres, pero tamén dos gobernantes e do público, en xeral.

Era natural dos Abruzos, igual que o pai do escritor norteamericano John Fante. Os Abruzos é unha rexión que deu moitos emigrantes. Conta cunha extensa costa ao Adriático e está separada de Roma polas montañas. A casa natal de D’Annunzio é unha das atraccións turísticas de Pescara. O seu poema La pioggia nel pineto (A choiva no piñeiral) lese en todas as escolas de primaria da república. Son versos de gran musicalidade que delatan a un indiscutíbel poeta. Neste caso, o autor conseguiu que as sílabas tintineasen como as pingas de choiva que caen a través das árbores. Pola súa temática é case un poema galego.

Unha das características máis destacadas de D’Annunzio, e tamén das máis modernas, foi a súa capacidade para facerse publicidade a si mesmo. Sendo aínda pouco máis que un mozo, e despois de publicar o seu primeiro libriño de poemas, conseguiu que un periódico publicase a noticia, redactada por el mesmo, de que o tan prometedor autor daqueles versos acababa de falecer, no mellor da vida, a causa dunha caída de cabalo. A desgraza causou sensación. Era a reprodución do mito romántico do xenio que morre moi novo. Cando se descubriu a falsidade, o libro xa fora reeditado e o nome do autor comezara a soar nos círculos culturais. Lograra saír do anonimato que tanto lle pesa aos escritores novos e xa estaba disposto a acometer novos desafíos. A poesía puido máis que a mentira. Quizais sexa esa unha das explicacións, entre outras, do xenio de D’Annunzio, o saber desde un primeiro momento que a arte bebe da vida, pero para reinterpretala. A arte, a fin de contas, é unha mentira. Unha mentira que necesitamos.

Desde ese primeiro libro, todo foi en ascenso e nunca pecou de modestia. "A voz da miña raza fala pola miña boca", proclamou nunha ocasión. Ademais de poeta pronto se fixo tamén novelista e dramaturgo. Na estrea da súa obra Máis que o amor houbo quen pediu que o detivesen. E despois de representarse, por primeira vez, A nave, a audiencia saíu do teatro e recorreu as rúas de Roma entoando un verso da obra que era unha chamada ás armas.

Tamén era moi dado a pronunciar discursos ardentes e provocadores. Na época convulsa que lle tocou vivir, coa I Guerra Mundial de por medio, nunca pasaba desapercibido. Cando subía á tribuna estaban presentes axentes das potencias estranxeiras, temerosas da súa influencia. Cando escribía algún poema polémico, os principais xornais de Italia prescindían das noticias de portada para publicalo íntegro. A palabra incendiario debeu ser inventada para el. D’Annunzio danos a medida extrema do que un escritor podía chegar a representar para un país hai un século.

Era moi capaz de penetrar non só na psicoloxía das outras persoas —só iso pode explicar o dominio que exerce sobre as súas sucesivas mulleres—, senón tamén das grandes masas, cuxa eclosión estaba comezando. E el era moi consciente de todo iso. "Sei como imprimir ás miñas accións o poder duradeiro dun símbolo". Ao fascismo que estaba por nacer, aportoulle non un credo político, senón un modo de facer política. Non tiña medo de molestar á alta clase social nin aos políticos de renome, senón que miraba sempre para a masa, para a xente normal ou incluso vulgar. Adscribíbel por ideario á unha dereita tradicionalista, D’Annunzio anticipou, nas súas formas, a sociedade universal moderna.

Pero o seu intelecto non era o de calquera, ía á par da súa capacidade de manipulación. Lía en varios idiomas e lía moito. Era capaz de facer revivir ideas desbotadas había anos noutro contexto. Sabía descubrir a ocasión, olfacteaba as novas tendencias e puña en circulación, con gran éxito, o vello produto, cun novo envoltorio.

Era capaz de descubrir imaxes poéticas moi efectivas, onde outros non viran nada, como aquela da lúa tocando cun reflexo prateado o lombo das ovellas que camiñaban ao amencer polas rúas durmidas das cidades decimonónicas. Pero, os que o coñeceron, tamén din que era inflexíbel e egoísta como un neno.

Sempre levaba unha libreta no peto, na que anotaba todo o que facía, de modo que a súa biografía é unha das máis completas da historia. Describía as roupas e o atractivo sexual das mulleres ás que coñecía con tal rapidez, que daba a impresión de que quitaba o caderno antes de que elas se desen a volta para marchar.

Pero, a pesar desas habilidades, non hai nada na persoa do escritor que o asocie coa literatura nin coa xenialidade. Observa case sen mirar, é moi rápido, e tampouco necesita gardar silencio nin mostrarse reflexivo para captar todo o que sucede ao seu redor. Esa capacidade para tomar nota e a súa agudeza, ás veces desapiadada, convérteno, desde moi pronto, nun colaborador desexado por todos os periódicos. É un gran comentarista social, está ao día detodas as murmuracións. Ese é outro dos elementos que contribuíu en gran medida a facelo famoso desde moi cedo.

Hai unha diferenza entre a imaxe que ofrece e o que é en realidade. A súa vida amorosa é tan escandalosa e tan coñecida que todo o mundo o considera un diletante. Pero, a verdade é que pasa a maior parte do día só e concentrado. Confésalle a Gide que durante nove ou dez meses ao ano traballa sen parar, doce horas diarias. O resultado é que publica libros constantemente.

Tamén posúe outro aspecto enganoso. Ilumínaselle a cara cando saúda a unha muller, dun modo que a ela lle resulta moi agradábel, faina sentir especial. Aínda que aquelas que o chegan a coñecer descobren que, pasado ese rubor de inicio, probabelmente a verdade sexa que esa muller lle importa un pemento e que, deseguida, a súa atención dirixirase a outra cousa. A súa ollada, ao parecer, pasa rápida como un lóstrego, como os seus versos rápidos e iluminados.

A súa vida, polo demais, foi sempre, até o final, a dun sibarita, incluso en medio dos diversos episodios bélicos que viviu. Cada cambio de casa, e tivo moitos, supón un trasego interminábel de baúis e criados. Dado o moito que gasta, nunca lle sobra o diñeiro. Para o xantar, por exemplo, servido por un dos seus quince criados, acostumaba a cambiarse de roupa e a vestir un traxe branco de liño, un dos cen, aproximadamente, que adoita levar alá onde queira que vaia.

Politicamente soña con crear un mundo novo a través dalgunha das súas frases sorprendentes e impactantes, aínda que as súas ideas fosen entresacadas da longa noite da historia. Até Ernest Hemingway, que non soporta a súa retórica pomposa, recoñecera que algunhas das súas intervencións son "marabillosamente aguerridas".

A súa foto de militar, coas botas altas, a daga no cinto, as medallas, a paxara sobre a camisa branca e a súa cabeza pelada como un feixón, non resulta ridícula, debido á mirada inquisitiva e dominante que ofrece ao mesmo tempo. Pese ao seu aspecto e certas actitudes de pallaso, nunca deixará de estar ben seguro de si mesmo, consciente de que foi premiado coa inspiración dos grandes poetas.