Blogue |

Himnos dos violentos anos dez

Sés vén de regravar o seu primeiro disco e actuará en Lugo o día 22 de febreiro, no Festival A Candeloria. A cantautora coruñesa, figura normalizadora da lingua e o feminismo, combate a  modernidade líquida coa identidade. Caxade axita o folk cunha reivindicación das bandas populares. Ataque Escampe retrata a súa época tan ben como a literatura ou o cinema. Hevi estira o rap coma un chicle, grava VHS do futuro. A carreira de Emilio José é unha epopea. Son cinco nomes que demostran que, en tempos de crise, a música popular vive en Galicia unha explosión de variedade e calidade

Sés. J. CARPENTER
photo_camera Sés. J. CARPENTER

VAIA POR diante a xustificación da escolla. Primeiro, hai unha razón xeracional: a maioría dos protagonistas desta reportaxe naceu na década dos 80. Segundo, todos tomaron postura diante de dous dos conflitos que vive a sociedade galega. Por un lado, o lingüístico: nunha situación de diglosia, escriben cancións en galego. Por outra banda, o social: fan coa súa arte crónica da violencia do seu tempo. A partir das premisas, a tese. Sés, Caxade, Ataque Escampe, Hevi e Emilio José son unha mostra da variedade e a calidade da música popular de Galicia. «É unha idade de ouro», asegura Fernando Fernández Rego, autor de ‘50 anos de pop, rock e malditismo na música galega’.  «É importante porque, con todo o respecto para unha escritora do nivel de Rosalía, cómpre renovar os referentes da nosa cultura», remata o crítico.

SÉS


Con todo, a riqueza das propostas fica no silencio, pois topa coa ausencia dunha infraestrutura. Emilio José traballa coa disqueira catalana Foehn Records. A maioría ve na autoedición a única saída: Caxade e Ataque Escampe formaron, con outros músicos, o selo Discos da Máquina. É un mal endémico. «Voces Ceibes gravaba con Edigsa, de Cataluña», lembra Fernández Rego. Tamén falta apoio mediático. «Precísase unha plataforma semellante ao que o Xabarín Club, co que medrei,  supuxo para o bravú», expón Sés. Malia ter demanda —150 concertos nos seus catro primeiros anos de andaina—, Alonso Caxade non pode vivir do seu proxecto: «Estamos a traballar para as fillas», asegura. Iniciativas de impulso institucional, como a Rede Galega de Músicos ao Vivo, foron unha illa. Para O Leo, cantautor punk e membro de Labregos do Tempo dos Sputniks e Das Kapital, é inevitable apandar con certas renuncias, as que conlevan «reflectir unha situación de conflito. Iso é o que fai a música galega», argumenta. «A maiorías silenciosas, minorías máis ruídosas», cantaban Os Resentidos. Conectemos pois un autofalante para o ruído.


Cantautora cunha orella en Latinoamérica e outra no blues e o rock norteamericanos, Sés (1982) «puxo todo patas arriba», afirma O Leo. «Moitos agardabamos por un axente normalizador do galego na nosa cultura. E xusto foi unha muller, que pon no centro da escena o feminismo», explica. Na era da modernidade líquida, Sés reivindica a identidade, ‘Opoñerse á extinción’ (2016). No tempo dunha música lánguida, diluída entre distraccións en alta definición, defende a vehemencia e a intensidade. «No folk fomentouse a imaxe dunha muller sumisa, contida, irreal. Ata que Mercedes Peón arrincou a melena», afirma a cantora coruñesa. «Sés representa a palabra de moda: afouteza. E tamén a posibilidade dunha carreira profesional na música en Galicia», expón Xiana Arias, directora do programa ‘Onda Vital’, da Radio Galega. «Coseu unha fenda xeracional, actualizou o legado de Voces Ceibes», indica Caxade. Nos seus concertos xunta seguidores que peitean canas e adolescentes fartas da presión que a sociedade exerce para moldealas.


Acordeonista procedente da música tradicional, Caxade (Ames, 1981) acumulou pezas que non se adaptaban a ningún dos proxectos nos que participaba. «Tiña claro que serían cantadas. Quería contar historias», lembra. Xurdiu así un proxecto que axitou o folk cunha reivindicación sonora e estética das bandas populares de principios do século XX, eclipsadas polo celtismo. «Son folk sen gaita, canción protesta sen guitarra», anotou o xornalista e poeta Daniel Salgado, letrista de Das Kapital. O acordeón e os ventos de Caxade son quen de levar ao oínte de excursión ao pasado, mais a súa música é contemporánea. ‘Demos graças’, do seu debut, ‘A Dança dos Moscas’ (2013), serve de exemplo: unha melodía maxestuosa libera unha letra que brama contra «a sociedade do ‘Malo será!’». O seu segundo álbum de estudo, ‘E isto é o amor’ (2016), contén delicadezas como ‘Nábia’ ou o tema homónimo do disco, pero mantén un espírito combativo: «Banqueiro vaqueiro!», canta o artista no último corte, ‘Botín’.

As letras de Ataque Escampe —sen esquecer os hoxe inactivos Das Kapital— fan pensar se a literatura ou o cinema estarán a contar os ‘Violentos anos dez’ (2011) como a nosa música popular. «Teñen un bisturí», asegura O Leo, e pregunta: «Quen fai textos do seu nivel no Estado?». A banda compostelá atrapou con palabras o conflito dunha xeración: a que medrou coa promesa de que todo estaba ao seu alcance —aquelas fortunas gastadas polas familias na educación universitaria— e que sobrevive agora á precariedade na ‘Segunda División’. Os personaxes das cancións de Ataque Escampe papan espaguetes con atún, volven á casa antes do Nadal e procuran o amor entre a democracia.

É o que nos queda: en quince anos pasamos de ser especiais, diamantes en bruto, a ser superfluos, ou iso din os telexornais e os catálogos de Ikea. Mais aínda temos humor para a pelexa e non hai outra oportunidade: «O fígado é un cabrón/ do páncreas quen se vai fiar?/ Pero o corazón vencerá», cantan no último álbum do grupo, ‘Primeiros bicos’ (2017).

Ataque EscampeAtaque Escampe conta historias, crea personaxes, retrata a súa época, pero no pop non abonda coas palabras. Desde o punk acústico e a ‘americana’ de serie B das súas primeiras entregas, o grupo gañou en recursos musicais. Deu o primeiro salto ao adentrarse na espesura da música negra con ‘Violentos anos dez’ e hoxe, cunha sección rítmica solvente, tira de ritmos africanos (suku suku) ou latinos (cumbia) con naturalidade. «Aspiramos a que o disco non sexa igual ca o anterior», expón Samuel Solleiro. Polo camiño, a banda alcanzou a inevitabilidade: primeiro vén a sorpresa, logo o oínte non é quen de imaxinar a canción doutra maneira. Escoiten ‘Papá borracho’, a copla á morte dun pai... A ritmo de merengue.

Un paradoxo: a peza máis popular de Ataque Escampe é unha versión. Detrás de ‘Festa Malandrómica’ está o xenio de Hevi Vieites, o rapeiro que é a metade de Malandrómeda —con Xurxo Pinheiro— e Fluzo con Javier Álvarez—. Vieites, que abriu fogo no 1999 con Non Residentz, foi como a formiga. O MC construíu unha gorentosa discografía á marxe da lóxica da industria musical —non concede entrevistas, pon en descarga gratuíta todas as súas gravacións—. Os dous últimos álbums de Malandrómeda, ‘Cada quen que lamba o seu carallo’ e ‘Os corenta e oito nomes do inimigo’, ambos publicados no 2016, mereceron o premio ao mellor traballo estatal que cada ano outorga a revista  Rockdelux. «Mestura vangarda e costumismo, o realismo da rúa con ritmos ensoñadores e narcóticos que se cravan no cerebro», escribiu Fernández Rego. O seu talento reloce en ‘VHS do futuro’, de Malandrómeda, ou ‘Mundo verde’, de ‘Fluzo’ (2010): «McDonalds ou Burger King, escolle o teu futuro./ Están por todas partes, queren comelo todo (...)/ Respira o mundo verde, non remuíños de area (...)/ Cando o mal ataca na raíz, vai o carballo para o carallo./ O sal da vida estache no detalle./ Que buscas, ti quepodes? Que fas, que non te moves?». 

‘Agricultura livre’ (2015), de Emilio José (1984), reivindica tamén a experiencia fugaz e única dunhas vidas chuchadas pola alienación. Outro ousado, o de Quins debutou con ‘Chorando apréndese’ (2009), un doble LP de factura caseira e talento silvestre, un tratado do aburrimento que se escoita con pracer. En ‘Agricultura livre’, case catro horas de música (pop, rap, tropicalismo), repasa feridas e soños, nega deuses e credos e despreza a xuíces e políticos, incluídos os da esquerda «caducifolia». Nos últimos anos, sen tempo para que o público degustase a entrega, o artista publicou un volume de hip hop e dous de house. «Fai discos tan fragmentarios coma infinitos, que rompen co xeito que temos de consumir e de consumirnos», sostén Arias. Na época dourada das series, hai poucas tramas máis fascinantes cá carreira de Emilio José, a aventura que comezou cunha tenda de campaña de 9,99 euros e unha xira polas aldeas españolas. Dá para desfrutar da viaxe —cada quen ao seu ritmo— e para pensar se o ben que lle vaia a este afouto non será o ben que nos vaia a todos.

Comentarios