Opinión

Dione na igrexa

No ano 1937, no que nada bo podía presaxiarse para Alemaña, o compositor muniqués Carl Orff publicou Carmina Burana, obra na que musicaba uns escuros poemas compostos por clérigos medievais que se atopaban, na súa maior parte, nunha badía próxima, a de Benediktbeuern, xa preto da fronteira con Austria. Axiña os seus sons primitivos e coros chamaron a atención dos xerarcas nazis e Orff pasou os seguintes anos sen ter que recorrer ao exilio e con certa placidez.
Representación de 'Carmina Burana' /AEP
photo_camera Representación de 'Carmina Burana' /AEP

A pesares de tan escura composición, a obra de Orff non só sobreviviu senón que se popularizou e levou tras de si os propios poemas nos que se baseara, que pasaron a traducirse aos principais idiomas do mundo e aínda seguen a atraer lectores en novas linguas. É o caso do galego, lingua na que Rinoceronte, na súa colección Vetera, dedicada aos clásicos, vén de publicar os poemas de amor dos Carmina Burana da man do profesor Xosé Carracedo Fraga, nunha tradución e edición que actualiza e mellora a publicada polo mesmo tradutor uns anos atrás.


Chama a atención ao lector informado a escolla dos poemas de amor da serie, que non son os máis coñecidos nin foron os que máis usou Orff na súa popularizadora cantata. Os goliardos –quizais o nome veña dunha mestura do xigante bíblico Goliat mesturado cun adxectivo do latín vulgar que significaba lambón– eran cregos de a pé, estudantes ou intentos de estudante de seminario que levaban unha vida disipada a pesares de estar suxeitos ao mandato da Igrexa Católica. Xa que logo, non pode sorprendernos que os seus principais temas sexan o carpe diem (Vive o momento’ e o contemptu mundi (Desprezo das cousas mundanas). Quizais o seu poema máis coñecido sexa aquel que di que cando están na taberna non se ocupan das cousas da terra.


Os Carmina amorosos que traduce Carracedo Fraga beben das mesmas fontes tópicas —o gozo do momento, en especial do amoroso–—, pero amosan unha faciana distinta daqueles cregos: a duns verdadeiros mestres da polifonía literaria, do xogo entre a máis alta cultura clásica e os elementos carnavalescos, unha tendencia que levaría a un cumio aínda non superado François Rabelais. No medio da exaltación dos praceres en xeral aparece un erotismo desbocado, carnal por veces, que ignora a condición célibe daquela clerecía –—aínda que moito disto habería que matizar se fixésemos un estudio serio sobre o asunto—, mesturado cunha grande cantidade de referencias mitolóxicas –—a primeira e principal a de Dione, nai de Venus, quen presta o seu nome á mesma deusa latina do amor–— e unha filosofía tan simple como libre de prexuízos.


A pesares da falla dun texto latino ao que acudir e que arestora aparece como innecesario, pois convertería o volume nun armatoste aproveitábel só para os catro lectores de latín que quedamos polo mundo adiante, hai que gabar a tradución de Carracedo Fraga, atenta á musicalidade intrínseca ao verso –—pódese facer unha sinxela proba a través da lectura en voz alta— e á conservación dunha rima asonante que funciona na maior parte das estrofas. Chegados a este punto, o único que pode lamentar o amante da literatura universal é a ausencia dos poemas satírico-morais e tabernarios e o único que pode desexar é que, tal e como se anuncia no moi completo estudo que precede á obra, editorial e tradutor se poñan axiña de acordo para completar unha colección que enriquece o sempre escaso panorama das literaturas estranxeiras máis antigas na literatura e o mercado editorial galegos.

Comentarios