Entre 1980 e 1988 Irán e Iraq mantiveron unha cruel guerra, agora esquecida en Occidente agás polo cómic Persépole de Marjane Satrapi porque, xa saben, despois viñeron Iugoslavia, Ruanda, Afganistán, Iraq outra volta... e non hai espazo moral e intelectual para tanta traxedia. No medio do conflito celebrábase o Mundial de Fútbol de 1986. Irán quedou descualificada ao negarse a xogar os seus partidos en terreo neutral e Iraq comezou un vagabundeo: Dubai, Kuwait, Calcuta... ata chegar ás eliminatorias finais. Aí alguén tivo unha idea: xogar en Arabia Saudí. En Taif.
En Occidente temos unha idea determinada dos desertos –chairas quentes pouco máis altas có nivel do mar– e de Arabia –país no que non deixan nin conducir ás mulleres–: só un dos prexuízos é certo. Arabia Saudí non é unha chaira e Taif, unha cidade preto da Meca, atópase a case 1.800 metros de altura. Iraq aproveitou esa circunstancia para eliminar os seus rivais e xogar a súa única Copa do Mundo ata estes intres.
Para destruír estas ideas preconcibidas, nada mellor que a literatura de viaxes, aínda que neste caso se complique o asunto. Os occidentais non sentiron demasiado interese no que os romanos chamaron Arabia Feliz, un enorme deserto cheo de poboación hostil no que, ademais, teñen vedada a entrada nos lugares santos do islam. Por sorte, houbo alguén que si o sentiu: o inglés Wilfred Thesiger, autor de Arenas de Arabia agora traducido por Capitán Swing –quen engade, por certo, unha preciosa capa en tons rosas e vermellos que fai o volume inconfundible nas librarías–.
Thesiger era un deses produtos intelectuais das mellores escolas británicas –Eton na secundaria e Oxford como universidade– que rematou nas ringleiras do colonialismo. No canto de dedicarse á explotación económica das nacións colonizadas, como era frecuente, preferiu a exploración e rematou por se sentir un beduíno máis. Nas súas palabras: os seus compatriotas sentíanse fascinados por coches e máquinas, polo que el nunca atoparía a felicidade arredor deles e si cos bedu, aínda que endexamais chegase a ser un deles.
Oficialmente a razón pola que Thesiger viaxaba a Arabia Saudí era humanitaria: axudar a rematar en orixe coas lagostas, unha das pragas máis perigosas para a xa precaria agricultura dos africanos. Extraoficialmente o seu obxectivo era converterse no primeiro europeo coñecido en explorar o que, de xeito significativo, se chama aínda hoxe en árabe Rab al Khali –Territorio Baleiro, na súa tradución aproximada ao galego–.
Acadouno, en varias expedicións e en distintas ocasións, mais iso en realidade non foi o importante das súas viaxes –ao cabo, a paisaxe desértica é a que é–. O fundamental, porén, é o legado etnolóxico –polo menos dende o punto de vista dos estudos culturais en Occidente–. Namentres o principal pobo coñecido na zona, os bedu ou beduínos, se son coñecidos para nós, non o son tanto nin outras moitas tribos das que Thesiger fala en profundidade, nin as relacións entre elas nin, o máis importante, os seus modos de vida.
O relato do viaxeiro inglés non acada o seu punto máis alto nas fazañas da descuberta, senón na dura vida cotiá dos poboadores do deserto e o seu acompañante: as estratexias para evitar a calor, a loita por atopar auga e comida, as técnicas para se orientar nun deserto que aos cristiáns sempre lles parece igual, os esforzos para asuntos tan cotiáns coma sentar, durmir ou facer necesidades fisiolóxicas e, sobre todo, a importancia dos camelos e a súa relación coas persoas, que chega a ser verdadeiramente emotiva.
