Que levante a man quen se perdera no Ikea, no restaurante non se aclaraba ca máquina do café e logo dixo: estou a facer un Paco Martínez Soria. A do señoriño pelexando cas modernidades. O vello que baixa do Castromil cargado de chourizos e en Madrid non se dá xeito ningún, pero tirando de orgullo e unha miga de brutalidade acaba poñendo no sitio ás xentes da metrópole; falsas, preguiceiras, aparvadas. A idea deste cine, un pouco como de autoaxuda, é que non había vergonza en ser da aldea, non ter ido á escola ou carecer de inquedanzas elevadas. Que as estremonías que nos queren vender nada poden contra os valores de toda a vida.
Vicente Risco non colle o coche de liña á cidade para gañar a vida ou ir ver á filla alí casou; vai en tren coa idea de aprender etnografía e folclore. Tampouco leva chourizos. Si unha maleta enorme, como toda a xente que non sabe viaxar e non queda tranquila se non carga media casa enriba. Pásao fatal nos transbordos por medo a trabucar o convoi. Conforme vai quedando atrás Ourense ponse máis nervioso e repunante. En Hendaia o primeiro que fai no hotel é preguntar se teñen penicos, pois escoitara que tal síntoma de civilización estaba desaparecendo. Fai noite un par de días en París e xa está espantado: todo coches que van como tolos, todo xente en todas partes, monumentos que considera pasados de moda, conferencias e libros de teosofía que tiña aburridos. Alóxase nun sito con mobiliario "dun luxo deslucido, como se fose mercado de vello, suado, usado, algo digno das más fedentas páxinas de Zola e Huysmanns, no medio das súas pretensións" e escapa de alí.
Co tren detido na alfándega de Aquisgrán éntranlle os sete males. Morre ca ansiedade ante o descoñecido, aos gastos, síntese «apoucado provinciano e badoco», e pensa en dar volta. Logo lembra as ensinanzas do Tao Te Ching, o compromiso e o propósito da súa viaxe, que é facer algo por Galicia, e medio se lle pasa. Ademais da frescura intacta malia os seus noventa anos, un dos moitos encantos deste libro (publicado orixinalmente por entregas na revista Nós, para nada era un diario privado) é a sinceridade e a contradición dun home profundamente hater que odia saír da casa, pero obrígase ao esforzo. Seica por iso anticípase na turismofobia: "A explotación do turista é unha das cousas máis xustificadas que hai; o turista foi creado para isto, para tirarlle os cartos. Xa que o aturamos, compre que pague".
En Berlín xúntase cos galegos que hai: o Canedo, un de Tordoia que sabe sánscrito e como sería o fulano para que Risco quedase asustado do facha que era —non levaba nin un ano alá e xa era nacionalista alemán e antisemita— o Lois Tobío, que estudaba leis, e mais Felipe Armesto, o home da nosa idolatrada Victoria Armesto, alias Totora. Alucina cos museos e as bibliotecas, busca contactar con expertos, pero ou están en África ou morreron hai tempo. Un mundo sen internet. Como é verán, achéganse á praia do Wannsee, un lago ao que se pode ir no cercanías. É a parte máis divertida do libro. O noso Martínez Soria opina sen cadea. Ve mulleres "amostrando todas as súas manteigas sen medo a pareceren mal. De tódolos xeitos, de corpo, o mesmo as gordas que as fracas todas están ben, o peor son as caras, que moitas veces son de can". Ve homes en traxe de baño e ata en taparrabos deitados na herba ou tomando algo nunha terraza e di el que a elegancia neste mundo morreu. E inda o peor: "O amor é aquí omnipotente, galga por riba de tódolos valados, sociais, morais ou estéticos; nin unha cara fea o detén. As parellas ráñanse na testa como quitando non piollos". Risco di que tales cousas non lle ofenden, que tanto lle dan; o que lle parece mal é por "manifestación de materialismo, de culto ao corpo e desprezo da alma, unha conquista da barbarie".
Porque o pobre señor pensaba nunha Alemaña idealizada, onde todo o mundo é Goethe, e o que atopa tampouco é o Kit Kat Klub de Cabaret —ogallá entrase e vise a Liza Minelli—, pero si un país onde os comunistas desfilan pola rúa —os alemáns daquela desfilaban todos— e os cans van paseando no colo da xente. Chega o outono e Mitteleuropa remata sombrizo. Opinións sobre os xudeus, o cosmopolitismo, e uns rapaces moi bastos que cantan subidos a camións e que polo menos non son comunistas. Que levante a man quen se equivocou terriblemente e por matar o conto nunca dixo o contrario.
