Opinión

O oficio de escribir

En Vagalume, co título así, en galego, Julio Llamazares compón unha oda ao oficio de escribir.
Julio Llamazares. AEP
photo_camera Julio Llamazares. AEP

Unha oda na que o escritor, esa luz acesa na escuridade da noite, visible a través da ventá do seu escritorio, ven a ser como un vagalume que de "tanto alumbrar la noche se volvió él mismo luz, esa luz tan necesaria para iluminar el mundo".

A Julio Llamazares (Vegamián, León, 1955) coñecino, hai xa moitos anos, na Casa de León en Madrid, co gallo dunha exposición escultórica de Domingo de Canteixeira e mais do Pumarego. El era xa un escritor consagrado e eu un estudante que empezaba a cuestionarse a súa adscrición cultural e nacional. Non cheguei a falar con el, pero alí estaba, sentado xunto a Chema Sarmiento, daquela unha promesa da cinematografía leonesa. Ambos os dous, como o resto de xente que ateigaba o salón dos espellos, contemplaban a escuras o manexo de cazo daquel experto queimador de augardente que era eu. Non era un vagalume, pero tamén resplandecía na escuridade.

Con Llamazares coincidía as fins de semana no Limbo, un bar sobre o que el mesmo escribía en 1994, anos despois do seu peche: "Estaba en la calle de Santa Teresa, junto a la plaza de Santa Bárbara, en pleno corazón de Alonso Martínez, y durante más de una década, la que llevó a los madrileños de la transición política al final de la Movida, fue un centro de reunión de artistas y diletantes, de periodistas y de escritores; pero sobre todo, y fundamentalmente, de noctámbulos empedernidos". Non tiña trato con el pero, como fregueses habituais, sempre nos saudabamos. Para un rapaz coma min, el representaba o prototipo de escritor bohemio, máis se cabe que Agustín Cerezales Laforet, compañeiro ocasional de mesa e faladoiro.

Por iso, mentres lía Vagalume, resultábame imposible non identificar ao protagonista, a César e máis a seu labrador, con aquel Julio Llamazares que se deixaba caer polo Limbo na inseparable compañía de seu can. Quizais fose aquel local outro vagalume que iluminaba a noite madrileña. Un lugar ao que, meu amigo Fernando e máis eu, acudiamos a tomar a primeira copa "de tranqui", como dicía el, antes de mergullarnos na vórtice dos garitos de Alonso Martínez. Un bar no que se podía conversar e ao que se podía volver durante a noite, mesmo en compañía feminina, porque tamén podía ser un lugar para intentar impresionar.

No Limbo "cada noche se repetían las mismas caras, o parecidas, pero ninguna noche se repetía. Todas eran una página distinta de la novela que se escribía en cada rincón, entre el humo de los porros, el reflejo de las copas y el sonido de la música".

Como diciamos, o Limbo pechou hai máis de trinta anos, pero Julio Llamazares seguiu escribindo novelas. Novelas que, como Vagalume, amosan un completo dominio do oficio de escritor, xa nos albores da senectude. Unha novela que, como diciamos ao principio, por veces penetra nos eidos da poesía, pero sen deixar de ser un relato, cuxa trama mantén ao lector en suspense ata o último momento, sen por iso tratarse dunha novela negra, e que se desenvolve nunha cidade de provincias que, de non ser polos campos de trigo que a rodean, ben podería ser a nosa.

Vagalume desenvólvese en tres niveis, contendo en cada un deles outras novelas escritas por outros tantos personaxes, tamén escritores. Xurde aquí o dilema sobre cal deles é máis escritor. Se o que escribe arreo para gañarse a vida ou o que escribe para se mesmo. "Desde que decidió apartarse del mundo, cansado de adaptarse a él se había convertido en una luciérnaga cuya luz sólo le alumbraba a él. Al revés que su padre, que se la devolvía a la gente a través de las novelas que escribía, él no iluminaba a nadie, sólo la mesa en la que escribía y su sombra. Era un fantasma, un topo, un tumbado, un outsider cuya luz nadie veía en la noche, ni siquiera su familia, para la que se había vuelto invisible". Con todo, o narrador acaba concedendo tamén que estes últimos "son luciérnagas también, pero su luz no alcanza a traspasar la noche y a iluminar las almas de otras personas, sólo las suyas".

Un escritor, Julio Llamazares, que da vida a outro escritor, César, que investiga a vida doutros escritores e que utiliza a trama da novela para reflexionar sobre o sentido de escribir, concluíndo que "yo escribía para sobrevivir, es cierto, pero, además, lo hacía por otras razones, ninguna de las cuales explicaba por sí sola tanto esfuerzo, tanta dedicación a un trabajo cuyo objetivo final no es más que llenar con palabras el vacío existencial que a todas las personas nos angustia y que cada uno llena de una manera".

Comentarios