Opinión

Anti-utopía

Distopía
photo_camera Distopía

DENTRO DO comunismo non todo foron —ou son— ideas sobre a fraternidade, a desaparición da relixión e o capitalismo. Un aspecto relativamente pouco estudado da Revolución Rusa foi o comunismo tecnocrático, que tiña paradoxalmente como apóstolo nada menos que a Taylor e falaba marabillas da fusión entre home e máquina. Aquilo levou a facer apoloxía da deshumanización: «Xa non hai rostros individuais senón pasos uniformes e facianas desprovistas de expresión, de alma, de lirismo». A algúns isto parecíalles algo utópico en verdade pero na Rusia dos anos 20 había varios xenios listos para contar a verdade vestida de literatura. Un deles era Evgeni Zamiatin, quen quizais por ser enxeñeiro ademais de escritor non estaba nada convencido de que a máquina trouxese a felicidade. Por iso escribiu ‘Nós’, unha anti-utopía que agora aparece en lingua galega publicada por Hugin e Munin, editorial da que xa falamos moi positivamente hai pouco polo bo traballo a prol da nosa cultura.

Facer sátira na Unión Soviética custaba o exilio a Siberia, como xa ocorrera durante o zarismo. A Nós concedéronlle unha honra ben dubidosa: foi a primeira obra de ficción prohibida polo GlavLit, a oficina de censura creada en 1922. Tivo que publicarse en inglés en 1924 e a saída do libro no estranxeiro sen o permiso das autoridades soviéticas considerouse unha falla de lealdade, o que deu o sinal de saída para unha caza do home. A realidade é que a Zamiatin dáballe igual, pois seguía na URSS. O normal tería sido que rematase como Babel, Pilniak ou Platonov... pero nunha decisión insólita Stalin permitiulle marchar a París a principios dos 30, nunha historia que lembra bastante á do físico George Gamow.

Se vostedes leron 1984 ou Un mundo feliz, Zamiatin non os vai coller de novas. Hai un estado totalitario dirixido por un Benfeitor no que todo está organizado segundo principios aritméticos para procurar a felicidade dos cidadáns —tamén se escoitan ecos desta novela no Walden 2 de Burrhus Skinner—. Non existen nomes, só números, e o sexo está organizado previa presentación dun cuponciño rosa.

Pero no medio deste mundo hai espazo para o amor e a herexía. A súa representante é I —a escolla da letra non é para nada casual—, unha muller sedutora que atrae ao protagonista, inventor dunha máquina fundamental para que o Estado continúe a súa evolución. O final ideado por Zamiatin resulta especialmente terríbel se o lemos á luz do que ocorreu a finais dos anos 30: os rebeldes rematan executados e o protagonista é un delator ao que unha pequena cirurxía cerebral librará dunha perigosa enfermidade: o nacemento dunha alma.

Comentarios