Teño experiencia como entrevistador e como entrevistado, e non sei que é peor: se resumir as respostas como xornalista ou condensar o que queres dicir como personaxe. As webs non teñen as limitacións de espazo de xornais e revistas e eliminan parte deste problema, aínda que editar a un entrevistado segue a ser unha dor de cabeza.
Ata a aparición da rede estas entrevistas longas e en profundidade eran unha alfaia que só podían permitirse certas publicacións como a lendaria The Paris Review, que de feito fixo delas a súa imaxe de marca. Tratábase de coller a escritores indiscutibelmente consagrados e darlles todo o espazo para que explicasen as súas influencias, a súa estética, que consideraban eles ficción (ou poesía, teatro ou crítica) e o seu método de traballo. O resultado é un canon construído entre os editores e os autores.
Téñense publicado algunhas escolmas destas entrevistas en español, pero ningunha da calidade e cantidade da que puxo estes días nas librarías a editorial Acantilado —a nosa especialista en proxectos faraónicos— e que constitúe sen dúbida a grande estrela do mercado de Nadal e do ensaio do inverno 20-21. Oito anos de traballo de selección e tradución deron como resultado case que tres mil páxinas con cen entrevistas aos mellores escritores da segunda metade do século XX. O lector casual poderá atopar inspiración: as entrevistas da Paris Review teñen o potencial de xerar vocacións, algo reservado a moi poucos libros. O lector especialista vai gozar a moitos niveis… aínda que non necesariamente poda partillar a selección feita. Como é lóxico, recóllense as entrevistas a escritores en lingua española, algunhas de grande interese —a do meu odiado Marías, teño que recoñecer— e outras perfectamente prescindíbeis, como a dun Cela mediocre e excesivo. Dominan, por outra banda, os autores anglosaxóns e os narradores, o que deixa fóra tanto a autores da literatura universal (Grass, Saramago, Kadaré) como a poetas (William Carlos Williams sobre os demais). Non debe entenderse isto como unha crítica: non lle arrendo a ganancia a Sandra Ollo, a editora de Acantilado e responsábel última da elección, xa que o publicado na revista estadounidense daría, como pouco, para un terceiro volume do tamaño dos xa publicados.
Estremecen casos coma os de Yourcenar ou Levi, que falan dende o reino dos mortos, xa que finaron entre a realización da entrevista e a súa publicación
Se afondamos máis no asunto, a carón de Cela aparece como entrevistado prescindíbel un Jack Kerouac que non semellaba ter moito sentidiño cando se puxo perante a gravadora. Con Pasternak non hai entrevista senón un perfil e de Steinbeck sácanse citas. Estremecen casos coma os de Yourcenar ou Levi, que falan dende o reino dos mortos, xa que finaron entre a realización da entrevista e a súa publicación. Emocionan Isaac Bashevis Singer, como representante dunha cultura arrasada, e Yorgos Seferis, quizais o autor menos coñecido dos cen, pero cuxa elección está xustificada polas respostas. Impresionan a capacidade de Joyce Carol Oates para desartellar estereotipos negativos e a claridade do suposto incapaz Pound. E así poderiamos seguir durante varias semanas.
Estamos no final dun ano e no comezo do seguinte, o que significa que os suplementos culturais se enchen das inevitábeis listas de libros imprescindíbeis, eses que un debe ler si ou si para que lle cambien a vida. Perdoen que lles revele o segredo, pero case que todas están cheas de obras con data de caducidade e que dentro dunha década non vai ler ninguén. Porén, as verbas de T.S. Eliot ou Gabriel García Márquez que teñen nesta monumental publicación foron importantes hai medio século, sono agora e serano cando os best-sellers que agora nos entran polos ollos enchan as librarías de vello. Por iso paga a pena apostar pola verdadeira literatura.
