Destas quizais a máis importante a longo prazo sexa a importancia da ciencia e os científicos para o noso benestar e a necesidade de comprender o funcionamento dela para non caer en padecementos innecesarios —véxase os enfadados porque a OMS e os gobernos occidentais minusvalorasen o impacto da enfermidade hai pouco máis dun ano—. Quen sabe cantas vocacións van agromar desta crise.
O mercado editorial non é alleo a este crecemento do interese en cuestións ata hai pouco só tratadas por especialistas, caso da microbioloxía ou a inmunoloxía, e procura libros que podan chegar a un público amplo. É o caso de ‘Cazadores de microbios’ de Paul de Kruif, que vén de editar a sempre fiábel Capitán Swing.
O libro é cando menos curioso. Máis ca un best-seller, como anuncia a portada, é o que no oficio se coñece como un long-seller, é dicir, un libro de grandes vendas durante décadas. Porque De Kruif, un microbiólogo estadounidense de orixe neerlandesa, publicouno por primeira vez en 1926, cando as historias que relata eran asuntos tan recentes para os seus lectores como para nós pode ser a epidemia de sida.
Dende entón non deixou de atraer a atención dos lectores, expertos e legos, polo apaixonante do seu relato e por un estilo desenfadado no que o autor arrinca un sorriso cada poucas páxinas. É isto algo moi estraño nun libro de ciencia e explica un éxito tan prolongado, aínda que tamén faría precisos algúns apuntamentos por parte do editor ou tradutor —que non existen—. Por exemplo, cando De Kruif define a teoría da relatividade como ‘paparruchas’. Eran os anos 20 e el un biólogo e non un físico. De feito, moitas das súas opinións sobre microbioloxía deben matizarse arestora e poden levar a equívoco a un lector pouco versado.
Tampouco esquece o autor biografías que presentan uns problemas éticos salvaxes
O estilo lixeiro é preciso para subliñar a poderosa mensaxe da obra de De Kruif: até os mellores científicos son humanos, suxeitos a envexas e vaidades, e filántropos adorados por millóns de persoas ao longo dos anos, coma un Pasteur sen ir máis lonxe, entran directamente na categoría de insoportábeis. Probabelmente sen eses trazos obsesivos de personalidade, engade o autor, tampouco terían acadado os seus éxitos e, froito deles, o ben para o maior número.
Tampouco esquece o autor biografías que presentan uns problemas éticos salvaxes. É o caso da dos médicos que descubriron a orixe da febre amarela e, en particular, Walter Reed. É esta unha enfermidade tropical que non se dá en animais, polo que os científicos da época tiñan graves dificultades para comprobar que as súas teorías —a transmisión a través do mosquito aedes— eran certas. A terríbel solución, impensábel agora, foi inocular a enfermidade a soldados estadounidenses voluntarios e expoñelos a outras posíbeis causas como o contacto directo con enfermos, contacto con roupa de cama ou respiración do mesmo aire. O experimento tivo éxito a un custo terríbel, só compensado -así o remarca De Kruif- coas grandes pensións dadas ás familias dos mortos.
E é que, como din na miña vila, "nunca peor". Levamos un ano a aturar unha terríbel pandemia... e aínda así temos que recoñecer que o progreso fixo que o noso confinamento fose menos terríbel do que tería sido noutras épocas e salvou a vida de millóns de conxéneres, unhas vidas que terían desaparecido en calquera outro momento da historia.
