Malia isto, ás veces un colle un libro e está a ver o documental. Ocorreume con Color, da antropóloga e xornalista inglesa, Victoria Finlay, que vén de traducir Capitán Swing vinte anos despois da súa publicación orixinal. Non é este un detalle cativo, pois a editorial madrileña deixou certos cabos soltos na tradución: o máis inmediato para o lector español, o peche das minas de Almadén, ocorrido xa hai unha década, o que nin sequera se sinala a rodapé –algo oportuno cando transcorreu tanto tempo e a información ofrecida polo orixinal non está actualizada–.
Durante varios días estiven eu a ver mentalmente a Finlay a perseguir as cores do arco da vella polo mundo adiante. O seu obxectivo, declarado no subtítulo, é facer unha historia da paleta cromática ou, o que é o mesmo, das cores non dende un punto de vista científico senón dende a perspectiva dos artistas e de aqueles que aplican as máis diversas técnicas, do artesanal ao ultra tecnolóxico, para producilos.
O do mundo adiante non é unha hipérbole. Con principio nas lendarias vidreiras da catedral de Chartres, onde hai un azul que arestora non sabemos fabricar, e final na casa do inventor do Pantone –hoxe en día o código case universal para a identificación de cores–, Finlay percorre todo o orbe na procura das cores do arco da vella, o branco e o negro.
Nos comezos do libro apréciase a formación orixinal da autora como antropóloga e, en certa maneira, historiadora. Desenvólvense con tribos australianas achegadas aos modos de vida prehistóricos e despois realízase unha visita a Cantabria para estudar o ocre e a cova de Altamira, toda unha demostración da importancia da cor no noso pasado. Son, a pesares dos esforzos de Finlay, os capítulos máis áridos.
Transfórmase o asunto coa saída literaria do arco da vella. A autora persegue as distintas cores polos outros catro continentes, nun camiño apaixonante que a leva dende a vila manchega de Consuegra –coas súas festas do azafrán– ata as perigosísimas minas de Afganistán das que se extrae o lapislázuli preciso para facer a cor azul. Este capítulo resulta especialmente apaixonante e amosa como pasar do concreto ao xeral, posto que Finlay aproveita a súa exploración para falar de asuntos tan complexos como a relixión –coa destrución dos Budas de Bamiyán– ou a xeopolítica –coas dificultades e riscos de visitar o país xusto despois dos atentados do 11 de setembro–.
O estilo da autora, áxil coma nun guión de documental ou nunha reportaxe de revista divulgativa, e a súa capacidade tanto as complexidades da arte pictórica occidental como a diversidade das sociedades das que saen uns materiais que se atopan entre o perigoso e o moi valioso, convirte este libro nunha excelente introdución á práctica da pintura no terreo dos materiais e unha alternativa para o lector pouco experto –como é o noso caso– a libros especializados coma o clásico de Ralph Mayer sobre materiais e técnicas da arte, fonte explícita de Finlay e ao que se pode recorrer para desenvolver aínda máis un tema dun interese enorme.
