Amigos da Apocalipse
O día da Apocalipse todo o mundo é mellor do que se pensa. Nos días vindeiros, contrariamente, é cando aparecen as bestas. Agora que todas as canles de televisión e servizos informativos xa non difunden os centenares de amables vídeos sobre a cara simpática do Grande Apagón, aséntase a loita. As mesmas mans que aplaudían mudan en garras que intentan desgarrar os feitos. Como tanto trauma se ese día rían todos?
Por cuestións vitais, pasei o día sen electricidade en compañía de moitos amigos nun só espazo. Para a nosa sorpresa, unha de nós levaba tempo agardando un momento así. Desvelou as cartas e apareceron diversas radios, algunhas sintonizando con Francia por se en España censuraban, varias candeas e lanternas, kits de supervivencia e cousas raras, como pastillas potabilizadoras. Era unha amiga da Apocalipse.
Sentín un fondo desprezo cara ela e a súa anticipación. Había no seu xeito de comunicarse unha énfase agochada. Alegrábase de seres útil nun contexto tan aberto, pero caótico a todo entendemento. Desglosou o seu saber e ao rematar, preguntou as novas teorías sobre o acontecido. Na miña quenda, rexeitei a palabra. A fin das sociedades non debera ser o campamento de verán dos conspiranoicos máis felices. Na tarde, comecei a elaborar unha lista de obras que puidesen dar forma a unha cultura da catástrofe. Esta forma de coñecemento tería moldeado a nosa capacidade de imaxinar o desastre, mesmo de vivilo.
Primeiro lembrei a Cormac McCarthy e a súa inmersión hostil na materia coa novela A estrada. Ese rapaz deambulando co cadáver do pai nunha liña recta cara o mar, esquivando balas e malicias. Eses humanos convertidos en animais tamén grabarían vídeos bailando no seu día? Tamén farían xogos na rúa cos veciños antes de acabar con eles? Esta é a visión típica da Apocalipse. O colapso de convivencia. Nas crises sufridas ata agora non se chegou a ese escenario. Quizais porque, como moito do que pensamos, é unha importación mala de Estados Unidos.
Intentei evitar comparacións coas pezas que apostan por colapsos máis zombies, pandémicos ou extraterrestres. Aí queda Mary Shelley coa novela O último home e a súa plaga, Richard Matheson cos seus vampiros bacteriolóxicos en Son lenda, o silencio por supervivencia do filme Un lugar tranquilo con aliens de oído fino e, en clave galega, a visión farmacolóxica e relixiosa de Pablo Pesado na novela experimental Gastrulación.
No delirio que supón vivir estes eventos, tan pouco comúns na nosa rutina e tan frecuentes en lugares como Cuba, Venezuela ou o continente africano; os hackers hoxe en día superan ás teorías alieníxenas. Parece pouco probable que alguén agora recite o monólogo final de Blade Runner, non somos bágoas na choiva. Somos, nun plural forzoso que exclúe a moitos, o loro robótico que repite nomes: Putin, Trump, Elon Musk.
Unha novela sobre un cataclismo
McCarthy apostaba na súa novela por un cataclismo, é dicir, unha catástrofe de tal nivel que destrúe a forma de vida e dá lugar a unha nova creación, unha nova sociedade. Nesa liña, a miniserie francesa O colapso amosa o comezo destas eras apocalípticas, en concreto, pola falta de combustible e o retroceso enerxético. Quizais se o suministro e as administracións nacionais e europeas tiveran fallado, falaríamos deste escenario, máis do que calquera outro. A realidade, porén, é máis real.
Outra das máscaras que caeu no Gran Apagón foi a laboral. Nas imaxes do desastre a sociedade celebraba librarse do traballo e dominar os parques, conquistar os espazos para o ocio. En concreto, o acto máis libre: o espallamento. Hai un grupo social amplo que vive na espera da Apocalipse para atopar unha escusa para deixar o traballo. Só no abismo evidénciase este absurdo estilo de vida, debedor de horas libre e liberdade, productivista só de morte e esgotamento.
A ociosidade, como teño o gusto de repetir aos meus seres queridos, é unha forza que debe controlarse con man de ferro. Pode arrasar co propio sentido do descanso e da vida dolce far niente. A película animada Wall-E falaba dun futuro de humanos anulados, idea prestada da novela Sinsonte de Walter Tevis e uns novos Adán e Eva. A Apocalipse adopta formas inusitadas, na medida en que nunca ten sucedido.
A música é un ámbito distinto. De xeito lixeiro, pódese dicir que son tres os grupos sociais que experimentan o delirio precatastrófico, e teñen a súa propia banda sonora. Por un lado, os nostálxicos da fin do mundo con The End of the World de Sharon Van Etten. No punto oposto, os calmados antipánicos con End of the World de Miley Cyrus. O outro vértice é o dos eufóricos apocalípticos, que bailan Till the World Ends de Britney Spears. Pero o mundo non remata.