As augas mil

Poño 100 euros na mesa e xógoos con quen no último mes non escoitase un comentario en castelán referido ao tempo, en concreto, á choiva. A nosa normalidade vén de ser exposta nas televisións estatais como unha das peores condenas ás que se pode someter á cidadanía destas latitudes europeas. Argumentan sentirse tristes, apagados, sen folgos, sen motivos para saír á rúa e un longo etcétera. Como facemos os demais entón?

Non deixa de sorprendeme a cantidade de horas que se lle adican á meteoroloxía nos medios de comunicación, máis se cadra neste século de aplicacións e internet do minuto a minuto. Salvo catástrofes ou riscos, tanto pesa como información os sentimentos da sociedade polas precipitacións? Ademais, estamos perdendo o antigo saber do movemento das nubes ou de ollar cara ao fondo da paisaxe e prever o tempo. Esa si é lástima.

Galicia vén de ser posta como exemplo todas estas semanas. "Parece esto Santiago", "Ya hasta tenemos acento", "Van a aparecer percebeiras por aquí". Unha restra de comentarios equiparan a nosa cotidianidade coa mágoa e temos que pasar, como se nada importase. Ergo a cabeza con fachenda para miralos e dicir: "Quen é agora a sociedade triste, apagada e sen sangue? Tédeslle medo á auga?".

Hai dúas semanas volvía de tomar un viño cuns amigos e colegas deles de Sevilla. Unha rapaza comentaba a súa vontade de mercar unha casa na montaña de Lugo para refuxiarse de calor e habitar nun lugar máis amable. Rin sen pudor. Contestei que non soportaría máis de tres invernos. Rebatiume e pediu explicacións. "A luz. Non terías aguante á falta de luz e o constante gris, cando non á auga. Viches moitas terrazas hoxe pola rúa ou balbordo? Facer vida na rúa limítase a unha temporada no ano. A nosa sociedade, en todos os aspectos, recolle o noso clima, como a túa recolle o teu. A iso debes adaptarte".

O dilema non é a choiva, da cal poucas persoas están en contra porque sempre se remite ao boa que resulta para o campo, a colleita e o porvir, especialmente en áreas de secano lacerante. Cando se fala de mal tempo trátase da escuridade e da nube, da luz roubada. Catro semanas sen Sol veñen de provocar unha depresión estacional colectiva. Entón lembrei de 1816, o ano sen verán.

As erupcións do volcán Mayon en Filipinas e do monte Tambora en Indonesia, a de maior magnitude en 1.300 anos, combináronse cunha histórica caída de actividade solar e os últimos momentos dun arrefriamento terrestre que se viña dando desde o ano 1350, coñecido como Pequena Idade de Xeo. Isto deu lugar a dúas situacións contrarias: a definida como maior última crise de supervivencia humana e un momento artístico fulgurante, que mudou conceptos ata os nosos días.

Por unha parte, a anormalidade climática xerou un inverno cru e os lugares onde se chegaba ao verán, comezou a nevar. Os ceos mantíñanse opacos por culpa da cinza. A agricultura parou en seco e desatáronse crises de alimentación, que derivaron en revoltas en todo o mundo, especialmente en Francia e Gran Bretaña. O planeta cubriuse de xeo, saraiba e choiva e cando se elevaban as temperaturas, tamén resultaban abafantes.

Pola contra, se ollamos cadros como Canal de Chichester de William Turner, poderemos ver tamén a beleza apocalíptica dun atardecer. O impacto dos volcáns, da falta de luz típica e tempo amable xerou unha interesante remesa de arte, especialmente na Literatura.

Na Villa Diodati, con vistas ao lago Lemán, en Suíza, Lord Byron convidou a varios amigos a acompañalo durante o verán non-verán. O grupo compúxose do poeta Percy Shelley, a súa muller e escritora, Mary Shelley, a irmá desta e amante de Byron, Claire Clairmont, e o doutor Polidori. As incesantes precipitacións impedían saír ao exterior e no interior da casa sucedíanse as tertulias para matar o tempo. Iso derivou nunha idea de diversión antiga: contar relatos de terror. Pronto quedaron sen historias, polo que o poeta romántico retou aos seus convidados a inventar o seu propio conto de medo.

Todos eles, salvo dous, rendíronse ao comezo. Logo de varias xornadas intensas de traballo, Mary Shelley creou Frankenstein ou o moderno Prometeo, obra cumio da novela gótica e un clásico universal que concentra non só as teimas do seu tempo, tamén múltiples referencias á terrible meteoroloxía do seu momento. Foi o nacemento dun novo monstro para o imaxinario popular, algo que rara vez pode trazarse históricamente.

Polidori, pola súa parte, fora subestimado polos seus colegas. Escribiu O vampiro e transformou a figura folclórica desta criatura na dun aristócrata romántico, seductor e poderoso. Grazas a el, a literatura vampírica posterior mudou o canon e chegaron obras como Drácula, de Bram Stoker.