O taxista confirmou no traxecto de ida que todos os compañeiros e el estarían á volta alí, nas portas do recinto. Agardaban momentos de caos e masas de xente. Parece que Meteogalicia avisara no seu parte que podería haber choivas torrenciais, néboa baixa, xeadas e moreas de persoas en intervalos intermitentes. Só a última predición foi acertada.
Con algo de incerteza, os asistentes comezamos a buscar xa dentro o noso buraco. Na area do Coliseum, os axentes da cultura da Galicia actual mirámonos aos ollos para recoñecernos. Parecía case unha reunión dos que nunca se ven máis que nun evento, en lugar dun concerto ou dun recital. O público era mesto, os grupos de mulleres de 50 anos lindaban coas familias e nenas sobreestimuladas, persoas de xénero fluído cos cabelos tinguidos de cores e as asociacións folclóricas do país vestidas de civil. Con experiencia teño potestade de afirmar que nunca con anterioridade estiven nun panel de xuíces tan diverso.
Aló no fondo, Ana Pontón parecía unha máis entre falares e fotografías roubadas, entre o rosmar popular de que alí se atopaba unha posible presidenta. A súa estampa entre a multitude gañou peso nos días vindeiros co anuncio das eleccións autonómicas. Pontón en calma sobre a area, entre a xente, nun momento relevante para a cultura e lonxe dos palcos onde souben logo se atopaban outros políticos. Arrincara un xogo que o resto descoñecíamos e ela saía, precisamente, a provocar o murmurio e a imaxe furtiva máis humana.
Antes de que Tanxugueiras tomasen a escena, outro dos novos talentos que están traballando desde o propio por aumentar o imaxinario da música galega montou a súa foliada. Mondra tirou unha mensaxe que serviu de advertencia para todos os presentes: neste lugar e momento concretos do mundo só existe a liberdade de ser e ninguén pode limitalo. Na particular fusión musical que supón o disco debut Ardén, o seu directo deixa constancia de que a tradición é tan flexible como o contemporáneo. De feito, a tradición é tan do presente como a innovación.
En canto apareceron as tres sombras que todos agardábamos, unha avalancha de berros alegres confirmoume que me atopaba entre un coro de euforia contida e sen medo a desafinar. O balbordo foi a liberación de quen nunca puidera berrar irracionalmente antes como se fai no rock, no pop ou no reguetón. Ese boureo desmedido foi o primeiro que permitiu ser estrela da música a un cantante de folclore galego, acostumados máis ao pouso e o aplauso compracente. Nese grito do público pasouse de seguidor a fan, de nicho a mainstream.
A temperatura emocional do enorme espazo foi un xogo para as Tanxugueiras, que parecían levar unha batuta capaz de oscilar o sentimento máis arraigado coa reivindicación máis viva, contrapoñendo o visual, o ritmo e a estética con momentos de pura tradición. Lamentei non ter tomado clases de baile galego para poder entrar ás pequenas foliadas que se montaron pola pista do Coliseum. A miña achega neste aspecto podería ser, como moito, un pequeno e pobre cesto froito das estériles leccións de cestería tomadas nun local social anos atrás.
Para quen dubida da capacidade adaptativa do folclore e a tradición de Galicia, atopei un detalle que me fixo sorrir quizais cando non tocaba. Nun dos momentos máis puros e pandereteiros do concerto, cara o final de O querer, Olaia Maneiro punteaba unha posible muiñeira con botas Aevitas de Versace, ou ben algunha das versións máis prêt-à-porter destas que algunha outra marca vende. Estas tamén son coñecidas como as botas das Bratz, bonecas fundamentais dos anos 2000. Alí mesmo, unha Bratz punteando cantándolle aos seus amores que pasan polo "río verde que ten tantas cores".
Ás Tanxugueiras sumáronse moitas amizades que falaron do presente. Aínda que nomes como Rozalén ou Rayden parecían rechamantes, as bazas sorpresas foron outras. Mondra e Fillas de Casandra recolleron do trío pandereteiro un encargo de manter viva unha nova música galega. Guadi Galego, con pano palestino ao pescozo, recibiu emocionada o aplauso masivo por unha carreira de trincheira e pequeno palco, facendo oco para todos os que agora viven tempo de bonanza. E de Valeria Castro aprendín que a canción mariñeira debe ser feita para emocionar aos do interior, que saben menos do asunto.
Logo de moito berro, o público chegou ás bágoas de quen é consciente do difícil de volver vivir un momento similar cando ao presente xa lle queda pouco. No irrepetible, a tristeza comeza sempre un chisco antes. Olaia Maneiro liberara o chorar en pequenas doses ao longo do concerto e foi o medio perfecto para contaxiar ao resto. En canto Aida Tarrío e a súa irmá Sabela Maneiro racharon humanamente, todo o mundo ao meu arredor e eu mesmo atopámonos incrédulos borrosos entre lágrimas. O motivo non era un só, correspondía á mestura de orgullo, pasado, camiño percorrido, incerteza e esperanza. Alí atopámonos unha vez máis e tamén despois na saída, varios mares de xentes froito dun diluvio que calmou unha sede que viña de lonxe.
