Talvez iso explique en parte o que foi unha constante para o autor, "os desaxustes entre os ritmos de escrita, publicación e recepción", que Hermo apunta no prólogo á edición ao seu cargo de Nocturno de verán e outros poemas (Chan da Pólvora), onde reúne os derradeiros versos do seu amigo.
O primeiro libro de Cortegoso que viu a luz, Memorial e danza (2013), foi, de feito, o libro que escribiu máis rápido e, en certo modo, conta Hermo, para afrouxar a esixencia das dúas obras nas que levaba traballando cando menos dende o 2005: Suicidas, que viu a luz xusto o día en que a doenza infelizmente acabou coa súa vida en 2016, e Carta ao poeta español, un diálogo coa poesía de Panero do que só coñecemos algúns poemas que publicara en revistas. Para esta edición, Hermo recupera algúns poemas vencellados co primeiro, e unha pequena escolma daqueles textos dispersos do segundo. Tamén hai outros, escritos para a participación en distintas lecturas ou publicacións, compartidos nas redes, anotados en panos de mesa, enviados aos amigos; poemas que completan esa luz da poesía galega e sen fronteira que é a obra de Francisco Cortegoso.
Os textos de Suicidas, di Antón Lopo nunha das contornas que se suman a este libro, respondían a un "dilema clave na literatura: a consciencia de como a palabra nos forza a ser violentos". Hölderlin, Celan, Mallarmé, Ungaretti, Wright, Broda... son algúns dos poetas cos que dialoga, e aos que agrupa baixo ese título. Algúns deles efectivamente suicidáronse; outros foron levados ao silencio, á loucura, ao interminable, nesa tensión entre a obra e a desobra —que lle chamou Blanchot— que marca o artista moderno dende o círculo de Jena: a tensión do infinito e do inacabado que libera o sentido, e a trampa do absoluto que aí tamén sobrevive, como advertiron Labarthe e Nancy. Nese sentido, nesa consciencia histórica na que asenta a súa escrita, que é tamén historia do pensamento e do poema, o poeta buscaba, e sigo a Lopo, "unha nova vía, entre a linguaxe totalizadora do ser e a linguaxe totalizadora do nihilismo". Talvez sexa ese "pavor da fronteira" que amenta no primeiro poema de Nocturno, o que sentiron "a vosa e miña xeración". Unha linguaxe que poida acoller o outro, dicía buscar o poeta: "Escóitote/ e procuro facelo sen camiño", lese nese primeiro libro. Así se entende o desafogo ante tamaña esixencia que deu lugar a Memorial e danza, como se o poeta mesmo se liberase da trampa da súa propia poética, do absoluto do seu mesmo proxecto. "Non subordinar o poema a unha crenza sobre a linguaxe, non subordinar o corpo a unha lei", díxolle a Xiana Arias que buscaba nese libro, nunha entrevista que tamén forma parte das contornas deste Nocturno. Calas, dalias, gladíolos, caléndulas, tulipas brancas ou rosas ábrense alí, como froito inesperado dese lugar xa coñecido, porta dun libro cara ao outro.
No texto para a súa presentación no 2013, e que tamén acolle agora este Nocturno, María do Cebreiro enmarcaba Memorial e danza tamén en relación á problemática mallarmeana, lida por Rancière e Badiou, "da constatación de que o baleiro creado na páxina acaba por devorar non só ao poeta, senón tamén ao poema", e vía no libro a intersección de dúas liñas aparentemente irreconciliables, o emprazamento físico da memoria e o carácter performativo das palabras. Como se, dalgún xeito, Suicidas florecese aí.
Por todo isto, a poesía de Francisco Cortegoso é tamén unha ética, busca unha disposición dos corpos no mundo, un camiño viable ou, como el ten dito, un amor común. Conta Alicia Fernández, noutra emocionante contorna deste Nocturno que un día lle mandou un poema, emocionada polo encontro amoroso, e reproduce as respostas de Cortegoso por Whatsapp, entre elas: "O final lembra un drama porque establece unha indecisión, e ti realmente non buscas unha filiación ao suxeito fronte o drama". Tamén cando Arias lle pregunta sobre o porqué da presenza da natureza no poema, Cortegoso di que responde "a súa posible percepción inmediata, achegada a calquera persoa que se poida colocar nun lugar do mundo". Leo baixo esa luz un dos versos deste Nocturno: "Mais non clama o desánimo:/ na imposibilidade a voz valente:/ é no afondarse, aquí, que alza a voz".
Fomos andando ás voltas, sen nada que dicir exactamente dos poemas de Nocturno. Talvez eles mesmos só permitan este movemento, andar en torno, e así é que nos dan espazo, os territorios dos que fala Claudio Pato noutro dos textos que reúne o libro, "a esixencia que o leva a querer tocalo todo". Así tamén esta publicación nos dá o espazo que era o poeta para os outros: Alicia Fernández, Antón Lopo, Xiana Arias, María do Cebreiro, Claudio Pato e o mesmo Gonzalo Hermo, para quen Nocturno acolle algúns dos seus mellores poemas; poemas que podemos ler e ler, que se nos dan cando nos damos a eles, como un traballo de amor que aínda podemos pronunciar.
Poemas infinitos, os que abren e pechan a entrega, ou os traducidos do inglés e francés por Jesús Castro e Oriana Méndez. O que dá título ao libro, ese Nocturno de verán, remata así: "Mais se aínda arde é que hai luz. Déixame/ apagar este momento./ Será outra Historia".
