Opinión

O rostro (ou rastro) de Georgia O’Keeffe

Cando comezou a perder a visión, Georgia O’Keeffe iniciou unha arte nova: o barro. A considerada nai do modernismo americano tiña daquela 86 anos.

GEORGIA O’Keeffe xa vivía no lugar que a convertería nunha lenda, Abiquiú, en Novo México. O lugar ao que, dende que o coñeceu en 1929, non faría máis ca regresar. O lugar no que se asentou definitivamente trala morte do seu marido. Onde quixo que as súas cinsas fosen espalladas. Un lugar ás veces de barro nos seus lenzos. O que neles era volume —corpo de flor ou óso— acabou por saír do cadro.

Georgia O’Keeffe tiña 29 anos cando expuxo por primeira vez —sería a primeira muller en facelo— na coñecida galería neoiorquina 291, xestionada polo fotógrafo Alfred Stiegliz. Impulsor da súa carreira como artista, Stiegliz, 23 anos maior ca ela, converteríase no seu home pouco tempo despois. Os dous vivían en Nova Iorque, pero os trazos dela estaban máis ben postos no rural do medio oeste americano onde naceu, na casa das ferias no lago George (Oaklawn), nas flores: calas, papoulas, lirios, hibisco, rosas. Nunca deixaría de pintalas, flores como «sexos de colores», que diría Juan Ramón Jiménez.

O rostro de Georgia era ben coñecido. Stiegliz non só apoiara a súa carreira, senón que tamén construíra o seu retrato: de lado, de perfil, con dedos longuísimos encadrando o rostro, co corpo en distintos ángulos espidos. Corpo e flores chegaron a identificarse: mentres ela defendía a súa arte sen xénero, a crítica revelaba a perversa tematización do femininino, igual en Nova Iorque que denunciado en Follas Novas: «Daquelas que cantan ás pombas i ás frores/ todos din que teñen alma de muller». Así, a boa acollida tornouse en anoxo cando Georgia, dende o alto do hotel Shelton, trazou a arquitectura de Manhattan, patrimonio masculino.

Para liberarse da influencia de Stiegliz, por distanciamento na parella, por paixón, Georgia comezou a viaxar, cada vez con máis frecuencia, a Novo México. Alí pasaba varios meses ao ano, pintando en soidade, recollendo caveiras, pelvis que ollaba contra o ceo, dama do deserto. Cando Stiegliz morre, en 1946, e despois de tres anos arquivando o seu legado, fai da casa de Abiquiú, por ela restaurada —e retratada—, a súa residencia permanente. Rastros e rostros. Algunha relación entre os dous asoma na vida e obra desta artista. Será que a man que procura o rastro procura un rostro: o tacto, o longo tacto do vento na caveira, o borde entre unha pel e outra, a forma que un longo contacto dá a un corpo. Así semella o seu rostro de 90 anos.

En 1978, o Metropolitan Museum adicou a exposición ‘Georgia O’Keeffe, A portrait’ aos retratos que lle fixera Stiegliz, seleccinados por ela.»Cando miro as fotografías que me fixo —algunhas hai máis de 60 anos— pregúntome quen será esa persoa. Semella que vivira moitas vidas. Se esa persoa existira hoxe no mundo, sería alguén moi diferente. Pero non ten importancia, Stieglitz retratouna daquela”, escribía a artista, con 90 anos, no texto que introducía o catálogo.

En realidade, parte deste relato sucede en Lisboa no pasado mes de agosto. Miña amiga María Grandío e máis eu remexemos nos libros dun alfarrabista, e atopamos o monográfico de Taschen adicado a esta artista —editado tamén en castelán—. Coma se perseguisemos un rastro, abraiámonos coa biografía dunha muller que comeza a viaxar con 63 anos -e a pintar os ríos vistos dende o ceo-, que dá a volta ao mundo con 72, que realiza o seu primeiro descenso polo Colorado con 73, que inicia unha arte nova cando perde a visión. E cun rostro, descoñecido de todos os seus rostros anteriores, sedimentado xa noutro lugar, marcado polos rastros, polos restos que o seu asombro mudou de tamaño. Imaxinámola seguindo, seguindo o seu rostro, sempreviva.

Comentarios