UN MAR, o incoñecible. Así se mira o poema neste libro. Polos anteriores sabemos canto hai de arquitectura na concepción deste autor, que no 2016 se inaugurou con A oseira e no 2018 publicou Tres estudos para un poema da cidade. Canto hai de espazo. Un espazo, coma o mar, que se abre deixándonos á súa beira, que nos acolle expulsándonos. E por distintos lugares poderiamos entrar nel, polo frío, pola adoración, pola praia do corazón, polo lied, pola fremosa, pola illa de San Simón. Polo mesmo título.
Voz do Arqueiro sitúanos xa entre dous nomes que son coma ríos, pola auga que traen consigo. Dun lado, a voz, a voz sen artigo que a anteceda, que lle dea paso, voz. Voz que na tradición do poema na que escribe Antón nos sitúa perante unha escisión. Escisión que, dentro desa tradición, perfilou Chus Pato no seu discurso de entrada na Real Academia Galega no ano 2017. Dunha banda, a voz, doutra, a fala. Recorda a poeta nese texto o parágrafo da Política de Aristóteles no que o filósofo explica que a nosa é a única especie que carece de voz, que borrou ese resto animal en privilexio da fala, da linguaxe articulada que distingue, xulga, ditamina, etc. O poema, dalgún xeito, ocúpase desta escisión. Non pode volver ao animal, pero as súas palabras tampouco son as palabras da historia. Así vemos o arqueiro no primeiro dos poemas, e "como así fóra do idioma está/ este seu corpo denso/ con boca e abismos que nela se torcen". Unha critatura que "canta xeos", "canta icebergs". Criatura da boca, da gorxa: "Por ante un espesor tal/ a gorxa fica xeada".
A segunda parte do libro ten por título: "Vocaliza o arqueiro e soña con predios, luz e a voz, que aquí é auga", e nela seguimos atopando este pensamento da voz, esa marca da escisión: "O mar que escinde este barco non hai boca/ que o beba nin o fale". O poema onde lemos estes versos leva por título: Vocaliza para P.G.C., mariño de El Rei, desde a crista dunha onda que nos une entre tempos distintos, e así o autor tamén nos convida a un xogo, coas iniciais que nos levan a Paio Gomes Chariño, ou a outros: Birgitta Trotzig, Ingeborg Bachmann, Paul Celan, Ósip Mandelshtam. Inscricións a modo de títulos, iniciais que remiten a un inicio, inicio imposible e repetido, o bucle no que recoller unha frecha, a voz, é lanzala.
Se a voz non se pode ver, o arqueiro é unha imaxe. Dicimos arqueiro e con ela abrimos outro río de múltiples ecos. Dicimos arqueiro e podemos fabular, só xa polo título, coas frechas azarosas que Eros lanza para namorar homes e deuses; co seteiro, metade home e metade animal, que tensa o seu arco na noite azul, co mineral da punta lítica de sílex, de obsidiana ou cuarzo. O arqueiro tampouco para de aparecer, e incluso da man da voz ten aparecido, como cando no Athara Veda faise chamar Señor da Voz. Porque o arqueiro emite un son, unha excrecencia que é coma un exceso cando tensa o arco e apunta e solta sen medida a súa frecha, unha frecha que é mortal, sexa de amor ou de morte: isto é, que definitivamente vén de fóra ou é o fóra: o mar.
Todo isto podemos fabular dende o mesmo título, e é que co arqueiro entramos na fábula. Así a voz, o que non se di no que se di, xúntase ao relato. Dous círculos que se cruzan e o poema, mandorla, no medio, coma o poema do que Antón nos fala no Ensaio sobre o poema e o mar da morte, publicado en 2020 en Euseino? Editores. Que nos di o autor deste arqueiro? Se pasamos as páxinas do libro a súa imaxe será xa omnipresente, o corpo denso do arqueiro, que lanza a súa frecha mortal. O arqueiro ao pé do mar, asomado á orixe, que ascende a un chan, que camiña, que vai, que pasa. Que muda de forma. Pois tamén lemos que "Ela, o arqueiro, era un río/ un corpo ela/ era excrecencia talvez/ o Ulla/ talvez/ baixando as montañas". Que ten ollos que "escacharán porque vibran/ co fulgor que vén dun astro que nunca chega". Que no punto máis profundo do seu brazo "Arde un centro, un cora-/zón".
Tamén, cara ao final do libro, atopamos unha desas imaxes que se agolpan da historia do arqueiro, nese poema que leva por título Brevísimo ensaio sobe a aparición da imaxe: a carreira entre a tartaruga e o vencedor, o vencedor que, non se di, pero é Aquiles, o dos pés lixeiros, que foi alcanzado por unha frecha envelenada. Estamos ante un dos paradoxos de Zenón de Elea, dese tempo pregado sobre si que impide ao gran corredor chegar á tartaruga, un bucle, unha espiral, un tempo anulado, que tamén é o tempo anulado doutro dos paradoxos de Zenón, o da frecha inmóbil en cada instante da súa traxectoria.
Pode levarnos este bucle do libro a pensar que a frecha e a voz son imparables, que non teñen marcha atrás. Que o poema que vai tampouco ten marcha atrás. Pero que no movemento implacable da historia hai un desvío que suspende o tempo, un loop que desvía a frecha. E di: "Do mar,/ do mar:/ non o descoñecido/ o incoñecible".
