O papel, cerna da memoria

Baixo unha estudada e atinada montaxe, unha perfecta iluminación e unha obra fascinante, somerxémonos no traballo de Irene Gónzález (Málaga, 1988) e que nesta achega ao público ten moito que ver no seu éxito co facer da súa comisaria, Patricia Verdial. Desta maneira sentimos formar parte dunha especie de burbulla na que semella deterse o tempo, afastándonos do exterior, mesmo do noso propio tempo, e onde cada obra provoca en nós unha reflexión sobre o que supón rescatar a memoria como parte de nós e o perigo que supón a súa perda, e para iso a artista nos ofrece catro deslumbrantes traballos, nos que se recoñece, non só unha exuberante mestría técnica no manexo do debuxo, senón tamén a capacidade para conter unha atmosfera propia que permita ao espectador manter unha relación directa con cada unha desas obras.

Neste espazo de silencios, de murmurios que veñen das experiencias vividas na contorna íntima da artista ou na súa propia formación artística, é onde se nos convida a deternos a observar con atención cada unha destas pezas, abrumadoras nas súas conquistas, e que dende esa destreza na calidade da representación obrigan ao espectador a participar desa tensión co seu contido, mesmo dende a dúbida de se estamos falando dunha fotografía ou dunha peza debuxada. En todas elas o soporte é fundamental, mesmo protagonista da propia obra, un papel na primeira das pezas que, a modo dun origami, se prega en si mesmo, variando o debuxo, creando zonas escondidas, planos que se superpoñen nun proceso orgánico case que escultórico no que a luz e a sombra comezan a manter diferentes zonas de fricción. Fronte a ela a serie de debuxos ‘On handling paper’ na que asistimos a unha reflexión sobre o propio feito de traballar de Irene González ao poñer o foco da súa representación noutras mans que ao longo da historia da arte ocuparon ese papel dentro dunha obra. Unha maneira de configurarse a través do outro, de sentirse reflectida como membro dunha tradición, como un elo máis dunha cadea de sensacións, de exercicios artísticos que derivan nun presente sen o que todo o anterior non tería sentido.

De repente atopamos unha gran parede, metade branca metade negra, na que percibimos a súa pegada, o rastro dese lápiz que nos fai viaxar a través do tempo, do tempo vivido, da sensación do lugar perdido na construción dun cadro como metáfora da vida do artista entre a realidade e a irrealidade, dun fogar que foi pero que xa non é. Un espazo de luces e sombras que tamén ten referencias que tamén se proxecta sobre dous papeis cheos de poética, dunha luz procedente do pasado que serve para iluminar aquel espazo que quedou resumido nese instante, nesa proxección sobre unha parede. E así chegamos a outra das instalacións nas que ese permanente xogo case cinematográfico que se percibe nesa sucesión de ‘frames’ en varias das súas obras acada aquí a súa máxima expresión cunha secuencia na que en cada unha das súas obras se fosiliza ese latexo do tempo, un travelling sobre o cronolóxico que obriga ao espectador a atopar algunha diferencia, ese fluír imperceptible da vida que pode xurdir alí onde menos se agarda, nun recanto da obra, mentres a outra parte permanece absolutamente estática.

Non deixa de suxerir toda a exposición unha certa melancolía entendida, como expresou a inesquecible María Zambrano, paisana da artista, como «un xeito de ter non tendo», referíndose a unha forma de posesión na ausencia. Esa posesión e esa ausencia serán levadas posteriormente desta exposición atlántica á terra de ambas mulleres, á Sala Vélez de La Térmica en Málaga, noutro deses caprichos do destino e do tempo que semella pechar o círculo que ao longo destas semanas se amosa nunha exposición que vén ao rescate dunha memoria que tamén xoga a ser a nosa, a que esta mostra alumea en nós como un lembrar, non como persistencia, senón como disolución, tal e como quere reflectir o título da exposición a partir dun poema de Emily Dickinson, ‘Se lembrar fose esquecer’, e dende unha resistencia silenciosa, a que ofrece o debuxo, a que permite a acumulación, o fragmento tamén como resistencia ante a extenuante dixitalización actual. Para non perder!