Un dos efectos máis sorprendentes que deixou a crise sanitaria provocada polo coronavirus é o insólito desabastecemento de produtos sanitarios como as máscaras faciais, os xeles desinfectantes ou o produto estrela destas datas, o papel hixiénico.
Varias son as cadeas que en países como Australia, Estados Unidos ou Reino Unido víronse obrigadas a limitar e impor o racionamento na venda deste tipo de produtos sanitarios polo escandaloso aumento da demanda. En España, a febre por facer provisión de papel hixiénico tamén está a baleirar os andeis dos supermercados e, aínda que este produto non ofrece ningún alivio ou solución contra o temido Covid-19, a súa compra compulsiva é unha realidade.
¿Os motivos? Desde o efecto placebo ao efecto chamada, pasando polo medo ou a necesidade de ter a sensación de non perder o control, de ter seguridade ante situacións de tensión colectiva como a que se está vivindo durante estas semanas en todo o planeta.
O feito de saber que leva a tanta xente a afanarse en algo inútil é un interrogante que o ser humano leva centos de anos sen aclarar. Hai expertos que falan dun "comportamento gregario" de gran parte da sociedade que ante as imaxes que se ofrecen nos medios, toman a decisión de imitar á sociedade.
Un comportamento gregario que expertos como a profesora da Universidade de Nova Gales, Nikita Garg cualifican de efecto Fomo -Fear of Missing Out, o medo a perderse algo importante-. "Pensamos que se alguén está a comprar algo en masa, é que detrás ten que pasar algo".
O efecto Fomo garda similitudes co efecto rabaño. Somos criaturas sociais e ao observar aos nosos iguais detectar pistas sobre algo perigoso, actuamos en consecuencia. Outro efecto que explica Fran Farley, da Asociación Psicolóxica Americana, é o denominado "polo si ou polo non". Cando as autoridades anuncian que debemos pasar un determinado tempo prolongado en casa, "todo o mundo asegúrase que non lle van faltar certas comodidades na vida". Acumular rolos de papel hixiénico non é necesario para vivir, pero si para asegurarse que non se vai a caer en certos estándares de vida non recomendables.
Ao fin e ao cabo, a hixiene é o xeito que ten o ser humano de corrixir a súa orixe animal. Cheiros, secrecións e demais características que nos recordan as nosas debilidades e que nos expoñen, en situacións de urxencia como a actual, a perigos en calquera lugar. O papel hixiénico representa isto, un elemento que transmite seguridade e comodidade, e que afasta aos residentes do primeiro mundo desa sensación de "noxo" asociado á limpeza sen papel.
Máscaras. A escaseza de máscaras homologadas parece desatar a tolemia entre unha parte da poboación á que non parece importarlle demasiado a escasa efectividade dunha máscara de tales características.
Ante esta situación, moitos cidadáns optan por fabricarse as súas propias máscaras con papel hixiénico, un par de gomas e unha grapadora. ¿É unha solución para evitar un posible contaxio de Covid-19? Segundo os expertos, só unha máscara médica pode axudar a limitar a propagación dalgunhas enfermidades respiratorias.
Con todo, o uso dunha máscara non garante por si só que non se contraian infeccións e debe combinarse con outras medidas de prevención, en particular a hixiene respiratoria e das mans e evitar o contacto próximo -débese gardar polo menos 1 metro de distancia- coas demais persoas. Por suposto, unha máscara caseira non se pode comparar en características cunha médica, polo que o seu uso atende máis a un efecto placebo que a outro tipo de situación.
Outro aspecto que sinalan os expertos débese a que o papel hixiénico non é un artigo que os cidadáns adoiten almacenar en grandes cantidades, e ao ocupar tanto espazo nos andeis dos supermercados, a súa ausencia chama máis a atención. Ademais, o feito de non ter substitutos evidentes tamén é un dos motivos que empuxou á sociedade á súa compra masiva. Con todo, os supermercados garantiron o seu abastecemento, polo que non hai que deixarse levar polo medo e comprar con normalidade.
