UN MATIZ diferencial da política galega é a escaseza de relatos autobiográficos. Os nosos políticos son ágrafos por natureza e por instinto: manifestan polo texto a reverencia notarial das partillas labregas e a prudencia dos conserxes da Deputación. Comprender o nacemento da nosa autonomía no futuro será asunto máis dos antropólogos que dos historiadores.
GUSTO
Cando me din que non hai xa fronteiras, penso en Jean d’Ormesson, o brillante escritor francés morto en decembro a quen Gallimard tributou a rara homenaxe de publicalo na colección Pléiade en vida. A obra de Jean d’O hai que buscala, en español ou portugués, en librerías de vello. Por que esta barreira? Vouno resumir para este artigo: algúns comentaristas franceses inventaron un novo verbo en primeira persoa do plural, ormessons, para describir os espíritos voluntaristas e optimistas. Era un home que ría de si mesmo, con moito gusto e, aínda ben de vello, conseguía atraer os rapaces máis novos. Comparen. Claro que hai fronteiras.
VISTA
Batín estes días no expurgo dunha biblioteca escolar con Non somos inocentes (Xerais, 1990), as primeiras memorias de quen fora o primeiro vicepresidente económico da Xunta, Carlos Mella. As memorias políticas son un ben escaso en Galicia, e paréceme unha mágoa porque é o xénero humorístico que mellor cultivamos. Hai uns veráns decidín ler á xunta as do antigo conselleiro de Cultura Vázquez Portomeñe e as do xornalista Afonso Eiré, ambas editadas por Hércules. A de Portomeñe xa se prometía saborosa ao definirse el mesmo no título como "parte de la historia de Galicia", e a de Eiré relata universos épicos de loitas sociais e revela a creba emocional dun nacionalismo que sufría, no momento da súa publicación, unha —outra— tremenda escisión.
OLFACTO
Tras ler os tres libros, quedoume a sensación que a historia política da nosa democracia se divide entre aqueles aos que a autonomía lles chegou case de sorpresa e veulles un pouco grande, e os que sempre lles pareceu pequena, bastarda e digna de desconfianza. Aos primeiros, por certo, pasoulles como cando te fan un upgrade no avión a América e te pasan a primeira clase: morres de ledicia pero tentas manter as formas para non parecer pailán. O sagaz Mella conta como a autonomía conseguiu dun día para outro 12.000 millóns de pesetas adicionais —eran outros tempos— porque a Xunta aceptaba competencias sen prever como pagalas: aínda non sabían o que estaban facendo. Tamén narra outra historia tremenda: as primeiras sesións parlamentarias celebráronse no catedralicio Pazo de Xelmírez e os deputados do pobo galego tiñan que esperar, expostos ao frío e á chuvia do Obradoiro, a que un sancristán viñera abrirlles a porta minutos antes dos plenos. Coma sempre, as chaves de Galicia estaban —literalmente— nas mans da Igrexa.
OÍDO
Esta semana, nun roteiro organizado pola Deputación de Pontevedra, visitei o entroido rural de Salgueiros, en Vila de Cruces, onde os xenerais fan un 'atranque', disputando en verso por asuntos de política actual. Observar todo sabendo que é unha enorme parodia do poder é un deleite. Os xenerais falan en castelán, con bandas coa bandeira española, divididos entre Puigdemont e Rajoy. Mais pasou algo curioso: tomou a quenda un xeneraliño de quince anos, o único que levaba unha faixa coa bandeira galega. Co sable na man, desmarcouse. Dixo que o pobo galego ficaba esquecido nesas disputas, enumerou os nosos problemas e rematou con dúas proclamas: "¡Viva Galicia!" e "¡Viva a nosa terra nai!". A xente aclamouno con sentido entusiasmo e descubrín abraiado que había partes da función que ían moi en serio no medio da xolda. Quen entenda isto comprenderá tamén o país.
TACTO
A nosa latinista máis mediática, Mary Beard, explica na entretida SPQR (Crítica, 2016) como os romanos interpretaban a lenda fundacional da súa cidade, que non é épica nin heroica: dous xemelgos fratricidas convocando aos delincuentes de Italia para comezar de cero nun pantano. Os romanos nunca tomaron moi en serio nin os deuses nin as súas orixes, humildes e pouco gloriosas, como foron as da nosa autonomía. Quizais ese sexa o motivo de que a Xunta siga a ser un ente de orixes case inéditas. O único consolo é pensar que así se anima a mirar máis cara o futuro que cara o pasado.
