TEÑO UNHA novela escrita desde hai sete anos. A novela ten ritmo e atrevimento, posúa pulso; pero é mala. Seino porque a refago todos os anos e me parece cada vez peor. Escribín os primeiros contos con 11 anos, así que algo sobre o asunto debín de aprender nos últimos 45. O escritor Manuel de Lorenzo viaxou un día dende Ourense a Lugo para presentarme un proxecto de novela. Son cousas que se fan cando empezas porque es novo e che parece que hai alguén que sabe a clave para abrir a porta do templo. Pos un camisa limpa, e vas á súa casa esperando a aprobación e mesmo unha admiración secreta.
Así que Manu veu á casa cunha idea de novela. Senteino na cociña. Comprei o piso ao Ministerio de Defensa. As vivendas de militares están pensadas para criar un exército de fillos que sirvan á patria. En todo o mundo. Son pisos cunha cociña ampla para dar o rancho á tropa folgadamente, e cheas de cuartos de baño de dormitorios. Cumpren as tres funcións básicas da vida: alimentarse, evacuar e descansar. Os muros son ben anchos e non hai quen os taladre para colgar cadros con fotos de poetas. Quero dicir, que poderían invadir Lugo e o meu edificio sería un baluarte para a resistencia a nada que comprase víveres no Gadis.
Sentei a Manuel de Lorenzo na mesa de xantar e ofrecínlle un café. Estaba nervioso, polo que primeiro me dixo que non e despois que si. Non sabía qué facer coas mans. Acabou por deixalas coma cadáveres no seu colo. Puxo sobre a mesa un esquema para empezar a contarme a historia. Estaba ben pensada. Deixeino falar. A xente sabe cousas que eu descoñezo, así que deixo falar para aprender. Pensara o texto a conciencia, documentárase. Ao rematar, chascou a lingua, intentou non poñerse colorado.
—Que che parece, Jaure?
—Unha merda.
Abriu os ollos. Xa non os pecharía ata aparcar no garaxe en Ourense.
—A trama é boa, a estrutura é boa, os personaxes están ben perfilados.
—Cal é o problema?
—Que calquera escritor profesional dunha editorial vaina facer moito mellor ca ti. A súa técnica é moi superior. A maiores, ti non sentes esa historia. Poderías escribir esa ou outras cincuenta mil semellantes. Escribe sobre algo que che importe, sobre algo que che dea medo publicar. Unha boa novela debe ter un amor, un trauma, un medo e unha alegría.
Este Nadal me descubro ás veces, paseando, botando de menos o bacallau ao pil pil da miña nai e os cócteles de gambas do meu pai
Tomei un café con Carlos Callón para falar sobre o seu novo poemario A abertura da boca (Galaxia). Confesoume:
—Dubidei sobre se debía publicalo.
Carlos foi presidente da Mesa pola Normalización Lingüística e concelleiro do Bloque en Ribeira.
—Hai moita xente que descubriu que escribo poesía con este libro. Non coñecen os anteriores. Nunca dubidei de ter proxección pública, pero si de ter proxección íntima.
Tamén é autor de ensaio, pero un ensaio recíbese como algo natural nalguén que desenvolve unha actividade política, sexa como representante dun partido ou como voceiro dunha plataforma social.
—Eu escribo ensaio e poesía. Gañei algún premio de narrativa sendo rapaz, pero síntome falso escribindo narrativa. Este libro demasiado íntimo. Pensei en non publicalo agora, en poñelo como anexo no testamento, pero fala da vida. A morte pinta todo de angustia. Perante a morte so se pode ser inxenuo.
Pido un expreso para falar con Carlos. Antes pedía un café so, sinxelamente; pero pedir un expreso faime sentir viaxeiro en trens de madeira e coiro por Centroeuropa, malia que estea nun parque de Lugo. Quedo con Óscar Alba para despedir o ano. Son as dez da mañá do ano que se inclina antes nós para despedirse coma un actor, así que pido un expreso. Cada vez ten máis obras que deseñar e construír, cada vez o vexo menos. Nótame falto de vida. O inverno apágame. A nostalxia é unha materia estúpida e inútil, pero este Nadal me descubro ás veces, paseando, botando de menos o bacallau ao pil pil da miña nai e os cócteles de gambas do meu pai –que nunca chegaban para os sete porque tiñamos catro copas e non acordaba de compralas–. A cea estaba lista sempre fora de hora, comiamos as uvas por Canarias –ás veces por Timor Leste–. A nosa festa era o meu pai nunha sesión de fados coa guitarra. Nunca sospeitei que fose idealizar aquel caos que tanto me irritaba.
—Somos o mellor recordo de quen xa non está —acerta a expresar Carlos Callón mentres xogo co sobre do azucre coma se fose unha almofada coa que pelexar na infancia.
Falamos de proxectos. Óscar conta con todos os dedos das mans os seus. Eu comento dous, que son os meus fillos. Os pais acabamos vivindo a través dos cativos porque son novos e teñen todo o tempo do mundo para equivocarse e descubrir. Sei que falaremos da novela que trato de esquecer. Pregunta pola novela. Gardo unha novela mala; cada vez que a reviso, é peor. Óscar recuperou toda a vitalidade que lle chuchara a pandemia. Como é actor afeccionado, encarna o papel de editor ante un autor de vello en crise. Manexa ben os seus recursos dramáticos, podo ver cómo flúen nas súas mans.
—No ano 2022 vou facer moitas demolicións. As demoliciós permiten valorar de novo o proxecto porque deixan un soar libre. Por que non empezas ese libro de novo?
O éxito depende en boa parte do material que ti amoses aos outros de ti mesmo, do xeito en que te queiras e te coides
Cambiamos de tema porque el ten razón e eu, poucas ganas de reconstruir unha novela. Acabarei por facelo, pero antes debo esgotar o arsenal de excusas. Falamos de Zara, de que é un xigante que abrazou o mundo sen mover os pés da Coruña. Opino:
—Manteñen as raíces. O novo conselleiro de legador é da Coruña. Óscar Maceiras escribiu poesía en galego .
Pregunteille se acordaba de cando lanzaron as camisetas co caligrama de Uxío Novoneyra: «Din os soños i os paxaros: A morte non é certo».
O éxito depende en boa parte do material que ti amoses aos outros de ti mesmo, do xeito en que te queiras e te coides. O éxito de Óscar Alba é consecuencia, nunha proporción notable, da calidade da súa formación, da calidade da súa execución técnica. Pero hai moitos outros graduados na Zapateira. Esa escola superior emana esa arquitectura tan inspirada na popa de goleta que os coruñeses instalaron nas cristaleiras brancas das fachadas. Na cafetería do parque de Rosalía de Castro sentamos no exterior, con vistas aos soños e aos paxaros, Óscar chega vestido cunha chaqueta de lá a cadros coa color do pan intregal e unhas notas de azul, de como cando o Mar de Ardora asoma entre a beiramar e o ceo apagado contra un cinceiro. Eu non sei vestirme, sei ir cómodo. No armario teño tres vaqueiros, dúas ducias de camisetas con versos de Verlaine e un grupo de espeleoloxía para buscar na cova de Platón. E tamén gardo unha zamarra verde paramilitar, e mesmo tres camisas —azul, verde e vermella— por se o inverno de Lugo me pon a peor das súas caras.
O problema é que a miña novela é mala porque non ten raíces na miña experiencia, dado que quero ser amable comigo e non escribir sobre as miñas obsesións relativas á dor. Manuel de Lorenzo creu nos seus textos e saiulle Todo lo demás era silencio (Suma de Letras), Carlos Callón creu nos seus versos e saiulle A abertura da boca.
—A miña dor tamén é narcisista —acepta Callón.
Ese poemario devorou unha frustación. Atopouse so ante o desamor e púxolle distancia. «Apetecíame afastar a cabeza». A forza de currículo logrou unha praza para impartit de Literatura no Instituto Españo Giner de los Ríos, en Lisboa. Son seis anos, leva catro consumidos.
Carlos Callón dime que non sabe onde vai pedir cando volva a Galicia. Cando menos, curou.
—Cando estás no medio pensas que non vas curar, pero curas.
