PERCORRO moitos museos nos últimos meses, e estou convencido dunha obviedade: hai que darlles unha volta de arriba abaixo. Teño a impresión de que están feitos para cabaleiros como Cuevillas e Bouza Brey, pero hoxe en día iso xa non existe —e se cadra nunca o fixo—. E non pensen que me refiro a algo revolucionario, a agachar as pezas nos almacéns e substituílas por experiencias virtuais ou algo así. Non. Refírome, por exemplo, ás cartelas. Hai museos nos que parece que poñerlles cartelas informativas ás pezas é darlle información ao inimigo. A maxia dos museos está nas pezas, na capacidade destas de crear a ilusión da proximidade ao pasado: se o visitante ten curiosidade hai que satisfacerlla. O desafío está en como trasladar esa ilusión —no sentido houdiniano— ao público actual.
GUSTO. Lembra Suso de Toro no seu último ensaio, Dentro da literatura (Xerais, 2019) a disonancia posible entre o autor e a súa obra. A imaxe que o lector se fai do autor pode chocar de xeito notable coa realidade, para ben ou para mal. Algo semellante pasoume esta semana con Carlos Zanón, o novelista que se atreveu a escribir un novo Carvalho, un autor torrencial, duro e brillante que se revela en primeira persoa, nos gintonics que sobreviven na Compostela noturna, coma un cortés foráneo. Hai no libro de De Toro moito dese humildar desde o que escribe agora, na súa idade madura; se cadra é un dos autores que lle ten menos medo a ir cambiando. É un libro fermoso e sinxelo, que se vai degustando por breves anacos coma os doces con améndoas; podería ter feito unhas memorias literarias e andar axustando contas, pero optou por un relato máis limpo. Por certo, magnífico traballo de deseño que realizou Numax para a edición; parece un preciosista breviario medieval.
TACTO. Faláballes de Carlos Zanón e o desafío de afrontar a reescrita dunha personaxe tan inxente como Carvalho de Montalbán. O seu Problemas de identidad (Planeta, 2019) ten un punto brillante que revela o oficio do escritor. Aínda que el argumentou que o seu Carvalho era un dos posibles, tan só unha adaptación que había que tolerar do mesmo xeito que se atura unha versión cinematográfica, o risco de confusión é inevitable. Porén, Zanón botou man dun recurso tan sinxelo como brillante: o seu Carvalho está escrito en primeira persoa, fronte a terceira de Montalbán. Algo tan básico abonda para obrigarnos a construír na nosa imaxinación unha nova personaxe. Eu —non me pregunten por que— fabriquei no seu momento o meu Carvalho montalbaniano a partir dun bigotudo gardacostas de Fraga —non o da Triple A—, que andaba sempre de cuncas solitarias pola rúa de San Pedro fumando xarutiños e dándolle ao ribeiro malo. O novo Carvalho, se cadra algo máis empático porque a voz interior sempre o é, non me ten rostro. Sinal de que vexo a ficción desde dentro del.
OÍDO. En quilómetros tristes de estrada descubro unha fermosa canción de Marianne Faithfull, do seu último álbum, Negative Capability. É unha pequena e sinxela xoia: The Gipsy Fary Queen, cantada cos coros de Nick Cave. Marianne asume a voz de Puck, o trasno do outeiro de Pook que nace —ou resucita— en O soño dunha noite de verán, de William Shakespeare. "E eu sigo, sigo, sigo á raíña xitana das fadas. Existimos, existimos, existimos no luar. Só a escoito cantar, pero xa nunca a sinto falar, aínda que unha vez si o fixo". A perda como pracer.
OLFACTO. Despois do éxito de El orden del día, Tusquets animouse a traducir unha novela anterior de Éric Vuillard, 14 de julio, un relato da Revolución Francesa contada desde o humilde pobo parisino. El orden del día converteuse no típico libro-trampa para cazar culturetas mentireiros: todos aqueles que pensan que o libro vai da participación da gran industria alemá no auxe do nazismo. O 14 de julio de Vuillard ten algo do Galeano que reescribiu a historia de América Latina a través de parábolas históricas dos humildes. Unha escrita a partir de escenas vigorosas en apariencia menores; o estilo de Vuillard é a vivisección dos feitos en quente, aínda que nos separen máis de douscentos anos. É complexo escribir desde os humildes: hai máis tentación de épica e de soflama que se o fixeramos de aristócratas e prebostes. Vuillard ten tino con iso: o resultado, a suma das partes, pode ser épico, pero iso non fai épicas cada unha das partes. Unha gran lección para a literatura do país, se houbese quen a lera.
CONSUMO. Macron lanzou un dos proxectos estrela da súa campaña, o cheque cultural de 500 euros para a rapazada que cumpre 18 anos. O proxecto é amplo, pero quédome cun detalle: a app que o xestiona propón produtos "diametralmente distintos" aos adquiridos previamente co obxectivo de "ampliar as preferencias" dos usuarios fronte á publicidade convencional en Internet. No Ministerio de Cultura vexo como fan iso: cun modo aleatorio e outro busca por filtros temáticos. Ou sexa, como na web dos 90. Son crítico con isto: os algoritmos son un gran achado para achegarse ao usuario, e a diversidade pode ser programada tamén para ser máis eficiente. Confiar nun modo ‘aleatorio’ é non entender nada de internet. Sexamos sinceros: nin vostedes nin eu mercamos nunca algo que internet nos ofreceu de xeito aleatorio.