O confinamento ordenado pola Generalitat na comarca leridana do Segrià e rexeitado despois por unha xuíza abriu un amplo debate en España sobre se é realmente necesario o estado de alarma para aplicar estas medidas, pero o certo é que non todos os confinamentos son iguais.
Confinamiento en Lérida.
— Juan Carlos Girauta (@GirautaOficial) July 12, 2020
El confinamiento no exigía estado de alarma.
El confinamiento no exigía estado de alarma.
El confinamiento no exigía estado de alarma.
El confinamiento no exigía estado de alarma.
Mentirosos de los cojones.
De feito, baixo o estado de alarma, que é competencia exclusiva do Estado, establecéronse confinamentos domiciliarios en toda España, pero hai discrepancias xurídicas sobre se as Comunidades poden decidir este tipo de restricións, máis aló de confinamentos perimetrales ou de inmovilizacións en edificios concretos que obtiveron sen problemas o preceptivo aval xudicial. "Confinamento en Lérida. O confinamento non esixía estado de alarma... (...) Mentireiros dos collóns". Esta mensaxe en Twitter do exportavoz de Cs no Congreso Juan Carlos Girauta, que abandonou en maio este partido polo seu apoio á prórroga do estado de alarma, deu paso a unha polémica que transcendeu as redes sociais e centrou estes días unha parte importante do debate político.
Tras a mensaxe de Girauta, compartido en Twitter máis de 10.000 veces e tamén amplamente difundido en Facebook, foron moitos as mensaxes en redes e en medios de comunicación de quen reprochaban ao Goberno aplicar o estado de alarma ao seu xuízo sen necesidade, mentres outros defendían a opinión contraria e esgrimían ao seu favor o rexeitamento xudicial ao confinamento de Lleida.
SEN SAR DO MUNICIPIO, SÍ, PERO ¿SEN SAÍR DE CASA?
¿Fai falta ou non o estado de alarma para acordar e executar o confinamento dunha poboación fronte a posibles contagios de COVID-19? Si o esixen confinamentos xerais, como o que se empezou a aplicar en marzo. Pola contra, para confinamentos perimetrales de municipios ou illamento de persoas nun edificio basta cunha decisión autonómica, ratificada polo xuíz correspondente. Pero, ¿pode unha Comunidade Autónoma decidir o confinamento domiciliario dun ou varios municipios, como fixo a Generalitat catalá coa comarca do Segrià e rexeitou unha xuíza de Lleida? Aquí é onde se complica o debate, ata o punto de que os xuristas non se poñen de acordo.
O pasado día 4, o xuíz de garda de Lleida avalara o confinamento perimetral do Segrià ante o risco "inminente e extraordinario para a saúde pública", co que quedou restrinxida a entrada e saída de persoas da comarca, pero o Goberno de Quim Torra deu un paso máis e solicitou o confinamento domiciliario ilimitado para estas poboacións. E aí atopouse este luns cun rexeitamento xudicial.
OU PIDEN ESTADO DE ALARMA OU SUAVIZAN O CONFINAMENTO
A titular do xulgado de instrución número 1 de Lleida, nun auto que se pode recorrer ante o Tribunal Superior de Xustiza de Cataluña (TSJC), ve "indiscriminada" e "desproporcionada" a medida e conclúe que a Generalitat pretende "eludir" de forma ilimitada a aplicación parcial do estado de alarma, que é unha competencia estatal para a que debería pedir permiso ao Goberno.
A resolución da Generalitat incluso "parece unha copia" do decreto de estado de alarma do pasado marzo, segundo este xuíz, que apunta no seu auto as seguintes opcións: Que a Generalitat solicite a declaración do estado de alarma para a comarca ou que, en aplicación da lei de Saúde Pública, impulse a "individualización do confinamento domiciliario" dos afectados.
O xuíz rexeita ademais que "medidas de tanta gravidade" póidanse considerar amparadas pola Lei de 1986 sobre Medidas Especiais en Materia de Saúde Pública, xa que esta norma "é moi ambigua" cando outorga ás administracións a capacidade de adoptar "as medidas oportunas". No seu artigo terceiro, esta lei dispón que, "co fin de controlar as enfermidades transmisibles, a autoridade sanitaria, ademais de realizar as accións preventivas xenerais, poderá adoptar as medidas oportunas para o control dos enfermos, das persoas que estean ou estiveran en contacto cos mesmos e do medio ambiente inmediato, así como as que se consideren necesarias en caso de risco de carácter transmisible".
UNHA LEI DE 1986 NO CENTRO DO DEBATE
En contra do criterio da xuíza, a Generalitat si se considera amparada por esta lei 3/1986 para declarar o confinamento domiciliario dunha comarca e, xa que logo, ve innecesario solicitar ao Goberno de Pedro Sánchez o estado de alarma parcial para o Segrià. De feito, o Executivo catalán aprobou xa un decreto lei para sortear o obstáculo xudicial.
Con este decreto, a Generalitat modifica a lei 18/2009 de Saúde Pública de Cataluña para que, ante epidemias ou pandemias, a autoridade sanitaria "poida adoptar medidas de limitación á actividade, o desprazamento das persoas e a prestación de servizos en determinados ámbitos territoriais". Ao argumentar por que descartaba pedir un estado de alarma parcial, Torra preguntábase retoricamente este luns se se aprobou semellante medida para as eleccións vascas e galegas cando se acordou que se limitaba o sufraxio aos positivos de COVID-19.
O vicepresidente Pere Aragonès aseguraba que, "co actual marco normativo", o Govern dispón de todas "as ferramentas para evitar o escenario dun novo estado de alarma, aínda que sexa parcial". E fontes da Generalitat consultadas por EFE recordaban que non houbo problemas cando o Executivo catalán estableceu en marzo medidas de confinamento para a Conca d'Òdena.
En todo caso, aquel confinamento non empezou sendo domiciliario, como o que defende agora a Generalitat para o Sagrià. Os 70.000 residentes de Igualada e os outros tres municipios da Conca d'Òdena foron sometidos a strong <>partir da noite do 12 de marzo a un confinamento perimetral, que limitaba os seus movementos fóra daquela zona, e o día 14 decretouse o estado de alarma para toda España.
Desde a oposición, o PP, que votou en contra das dúas últimas prórrogas do estado de alarma, comparte o criterio da xuíza de Lleida, defende que ningunha comunidade pode confinar á poboación nos seus domicilios e, para limitar movementos sen recorrer ao estado de alarma, propón ao Goberno reformas lexislativas entre as que destaca unha modificación da lei 3/1986.
Os XURISTAS DISCREPAN ENTRE SÍ
E os xuristas, ¿avalan o criterio da xuíza ou consideran posible aplicar confinamentos estritos e masivos fose do estado de alarma? Pois hai disparidade de criterios.
O catedrático de Dereito Administrativo da Universidade de Valencia Gabriel Doménech é taxativa: O auto da xuíza de Lleida "é un lixo" e está "trufado de razoamentos absurdos". Así o afirma nun fío de Twitter no que sostén que a Lei 3/1986 permite "inequivocamente" ás autoridades autonómicas establecer eses confinamentos.
Doménech subliña que esa lei non é ambigua, senón "moi clara" ao dispor que "a autoridade sanitaria pode adoptar calquera medida que se considere necesaria para protexer a saúde pública" e considera "inadmisible" que a xuíza atribúa neste caso a competencia ao Estado e non á Comunidade Autónoma.
A xuízo deste experto, se a xuíza consideraba desproporcionado autorizar o confinamento por tempo indefinido, podía habelo limitado; e, se vía insuficiente a información facilitada pola Generalitat, "debería solicitar información complementaria".
Tamén en Twitter, o maxistrado Javier Pérez Minaya sostén en cambio que a Lei de Medidas Especiais de 1986 só faculta ás Comunidades para aplicar o confinamento de enfermos ou de quen estean en contacto con eles "e do medio ambiente inmediato", pero exclúe "ás persoas sas que non estean en contacto con enfermos".
"¿Que a regulación é insuficiente e contraditoria? Sen dúbida (...) Pero a solución non pode pasar por transixir con que a Administración limite a discreción dereitos e liberdades fundamentais", engade Pérez Minaya.
Con este criterio coincide o catedrático de Dereito Constitucional da Universidade de Oviedo Miguel Ángel Presno, quen xa advertía o pasado maio, en declaracións a EFE, de que a lei 3/1986 "tería que aplicarse a persoas concretas (enfermos e quen estiveron en contacto con eles), pero non serviría para manter un confinamento xeneralizado".
O GOBERNO APOIA MEDIDAS AUTONÓMICAS
Para rematar, ¿cal é a posición do Goberno? En resumo, descarta un estado de alarma para controlar o brote de Lleida e non se quere pronunciar a favor ou en contra do confinamento domiciliario desa comarca, pero si quere deixar claro que o confinamento perimetral é insuficiente e que o decreto da Generalitat non invade as competencias estatais.
Iso si, o ministro de Xustiza, Juan Carlos Campo, destacou que este caso proba que "non hai plan B" ao estado de alarma e recoñeceu a necesidade de contar cunha ferramenta legal que permita tomar medidas que afecten a unha rexión ou comarca sen ter que aplicar ese instrumento constitucional, regulado nun decreto de 1981 que demostrou ter déficits.
O Goberno descarta un estado de alarma parcial para controlar o brote de Lleida porque sostén que as comunidades dispoñen das ferramentas necesarias no ámbito das súas competencias. E o ministro de Sanidade, Salvador Illa, comparte coa Generalitat que fai falta ir "un paso máis aló" do confinamento perimetral da comarca.
Sen revelar a súa opción preferida, o Executivo sinalaba este luns que existen alternativas menos duras que o confinamento individual, como o peche ou apertura de locais ou a restrición de aforamentos en lugares públicos e comercios, aínda que quizais non sexan tan eficaces.
Illa, recordaba nese sentido que os xuíces autorizaron "confinamentos perimetrales de importantes continxentes" e confinamentos domiciliarios de tipo "máis cirúrxico", en referencia a casos como a corentena de dez días que aplicou o Goberno autonómico cántabro a finais de xuño aos residentes dun edificio en Santander.
"Co marco competencial da Generalitat de Cataluña disponse de instrumentos para poder controlar de forma adecuada este brote do Segrià", insistía Illa, quen rexeitaba ademais a necesidade de reformar agora as actuais leis sanitarias: "Os instrumentos que temos nestes momentos a disposición son perfectamente suficientes para controlar a epidemia".
O Ministerio de Sanidade trasladou este luns ás Comunidades o seu "Plan de resposta temperá nun escenario de control da pandemia por COVID-19", no que atribúese ás autoridades autonómicas as competencias de actuación en caso de brotes e reafírmase que, se supoñen unha privación ou restrición da liberdade ou doutro dereito fundamental, deberán ser ratificadas polos Xulgados do Contencioso Administrativo.
No entanto, para os casos en que o coronavirus poida traspasar as fronteiras dunha Comunidade, Sanidade non só prevé a alternativa do estado de alarma parcial, senón tamén outro mecanismo: O das actuacións coordinadas en saúde pública, previo coñecemento do pleno do Consello Interterritorial, que serían de obrigado cumprimento para todas as autonomías afectadas.
