Un modelo matemático desenvolvido por un equipo de investigadores galegos e portugueses para predicir a evolución da pandemia do coronavirus establece que a mediados de maio non haberá novos contaxios en Galicia, conta o profesor Jorge Mira. Este catedrático de Física Aplicada da Universidade de Santiago de Compostela (USC), membro dun grupo que estuda a evolución da pandemia en Galicia, asegura que "practicamente non vai haber moita circulación" na metade deste mes, polo que unicamente "quedará algún contaxio residual".
O 11 de febreiro comezaron o seu traballo o profesor de Matemática Aplicada da Universidade de Vigo Iván Area e o catedrático de Análise Matemática da USC Juan José Neto, en colaboración con profesores da Universidade de Aveiro, que puxeron a punto un modelo e o sintonizaron cos datos de Wuhan.
Este grupo presentou o 7 de marzo a predición para Galicia, "que se cumpriu moi ben", sinala Jorge Mira, pois estimaban que "o máximo da expansión sería a primeiros de abril e coincidiu perfectamente". Despois, Jorge Mira e o investigador do CSIC Luís Seoane incorporáronse ao estudo.
P.- ¿Podería alterarse a súa predición coas primeiras medidas de desconfinamiento?
R.- Ao cambiar o confinamento cambian as condicións. Pero en Galicia, se cando se quite o confinamento, o valor de enfermos é residual, espérase que a propagación estea máis ou menos acoutada.
Se a xente que queda coa enfermidade empeza a contaxiar, a curva podería remontar, pero eu creo que, co novo escenario social, nunca vai subir tan rápido outra vez
P.- ¿Presuponse que o comportamento social será diferente?
R.- Hai medidas de distanciamento social e hai que ter en conta a concienciación ao longo deste tempo. A xente vai aprendendo, co cal, agora o índice de multiplicación do virus xa non vai ser como antes. Se a xente que queda coa enfermidade empeza a contaxiar, a curva podería remontar pero eu creo que, co novo escenario social, nunca vai subir tan rápido outra vez.
P.- ¿Cal é a idea básica destes modelos?
R.- Para comprender o seu fundamento, supoñamos unha enfermidade na que unha persoa contaxie a tres cada día. No día un haberá 3 persoas contaxiadas; no dous, 9; no tres, 27; no catro, 81... O confinamento frea este ritmo. Se as medidas fosen efectivas ao 75 %, deses 81 só contaxiarían a cuarta parte, uns vinte, creando 60 novos infectados. Vemos que o contaxio se erduce: como a taxa de multiplicación era 3, se a reducimos a un cuarto, a nova taxa de contagios será do 0,75, que ao ser inferior a 1 fai que a infección vaia descendendo.
P.- Para saber cando se conterán os contagios, ¿é fundamental o día en que se decreta o confinamento?
R.- Si, porque, seguindo o exemplo, se en lugar de decretarse o confinamento no cuarto día, establécese no quinto, no canto de ter 81 persoas que contaxian, habería 243. Pártese dun pico máis alto e cambian a caída da curva.
P.- ¿Isto ilustra a diferenza entre comunidades autónomas?
R.- Si, Galicia e as comunidades autónomas que tiveron menos incidencia tiveron curvas menos altas. En España o confinamento cortou ás distintas comunidades en diferentes puntos da súa curva e, polo tanto, as caídas van ser distintas.
Sen o control gobernamental ou o confinamento, o virus chegaría a infectar ao 90% da poboación mundial e morrerían corenta millóns de persoas
P.- Entón, ¿a predición galega non é extrapolable ao resto de España?
R.- En España quizais sexa un pouco máis tarde. En Galicia calculamos que a mediados de maio, coas condicións actuais, xa estaría a niveis residuais. Con todo, por exemplo, en Madrid, iso vai ser mais difícil porque a curva de caída empeza desde moito máis alto.
P.- ¿A estimación pódese perfeccionar?
R.- Queremos incorporar a análise do efecto social no comportamento das pandemias. En varios dos modelos pártese dunha foto fixa, pero a foto pode cambiar en función da concienciación das persoas. Nesta liña, na que traballa tamén o investigador da USC Alberto Pérez Muñuzuri, intentamos ver, a través da análise de redes sociais e de Big Data, como é esa resposta inmediata da sociedade para actualizar, na medida posible, a próxima evolución.
P.- ¿Este comportamento social contempla respostas derivadas do medo das persoas?
R.- Si, por exemplo, unha información pode facer que a xente se asuste e se aisle ou que se relaxe e despréguese. Se esta pandemia non tivese ningún tipo de control gobernamental ou de confinamento, a estimación é que o virus chegaría a infectar ao 90 % da poboación mundial e morrerían corenta millóns de persoas.
P.- Con estes datos, ¿son acertadas as medidas da desescalada?
R.- Non quero entrar en detalles. Evidentemente a desescalada ten que ser pausada, non se poden tirar os avances pola borda. Aínda que a curva estea moi baixa, se nese momento quítase todo tipo de control, volve para arriba. Tamén é certo que se volve un rebrote, que volverá segundo os epidemiólogos no outono ou inverno, vainos a coller máis preparados.
O país que máis eficientemente loitou contra o coronavirus foi Corea do Sur. Tendo algo máis de 10.000 infectados, tivo só da orde de 200 mortes
P.- ¿Como inflúe a letalidad do virus no modelo?
R.- A letalidad é a principal razón de facer ese tipo de modelos para alertar aos sistemas de saúde e evitar colapsos das UCIs. Dun exame da mortalidade saen conclusións importantes. Por exemplo, o país que máis eficientemente loitou contra o coronavirus foi Corea do Sur. Tendo algo máis de 10.000 infectados, tivo só da orde de 200 mortes. Se o comparamos cos datos de mortos en España, aplicando simplemente unha regra de tres, sairía que aquí tería que haber máis dun millón de infectados. Non casa ese desfasamento entre os dous países, o que indica que ten que haber moito infectado non detectado. é unha das primeiras cousas que nos levou a buscar outro tipo de modelizaciones.
P.- ¿Por iso son importantes os estudos epidemiolóxicos?
R.- Si, son importantes iniciativas como a que leva a cabo en Galicia ou a do Goberno de España con mostras aleatorias en todo o país. Axudan moito porque permiten coñecer que penetración tivo o coronavirus na poboación, para saber que porcentaxe de asintomáticos vai haber nunha poboación, que son, en certo xeito, os máis perigosos, porque non se dan conta de que o teñen e fan que o virus circule libremente.
P.- ¿Como vai o de Galicia?
R.- Polo que sei, non está a dar moitos positivos. Habería que valorar se hai algún problema co test empregados, porque non me creo que haxa tan poucos.
