O 23,6% dos habitantes de Galicia –é dicir, unhas 636.000 persoas– estaba o ano pasado nunha situación de risco de pobreza ou exclusión social. O dato, aínda que duro, é "razoablemente bo", explicou o director da Rede Europea de Loita contra a Pobreza e a Exclusión Social (EAPN) Galicia, Xosé Cuns
"Pagar o alugueiro ou comer de calidade segue sendo unha elección clave para moitas familias", resumiu Cuns na presentación este martes do décimo terceiro informe da entidade sobre a pobreza en Galicia, no que as cifras mostran tanto o impacto aínda da pandemia como o "relativo éxito" das iniciativas contra a pobreza do Goberno, a Xunta, os concellos e as entidades do terceiro sector de acción social, caso dos Erte, o ingreso mínimo vital, a "permanencia" da Renda de inclusión social de Galicia (Risga) ou a gratuidade da educación de 0 a 3 anos. Medidas que en Galicia permitiron que en 2022 os galegos en risco non fosen 75.000 máis, ata os 711.000, segundo os cálculos de EAPN.
Este é un dos factores aos que Cuns vinculou a "boa nova, con precaución", de que a comunidade recortase 1,5 puntos a súa porcentaxe o ano pasado ata alcanzar a taxa máis baixa do último lustro, cun 23,6%. Este descenso apréciase tanto na cociente de pobreza –fogares unipersoais con ingresos inferiores aos 860 euros, ou os 1.765 euros se están formados por dous adultos e dous menores–, que cae do 20,2 ao 18%; como na de pobreza severa –onde marcan o límite os 560 euros e os 1.177 euros mensuais, respectivamente–, que afecta ao 6,8% dos galegos, fronte ao 8,8% de 2021.
Con todo, hai noticias "non tan boas" que consolidan unha tendencia arrastrada dos últimos anos: a "feminización da pobreza". Das 636.000 persoas en risco, o 54,8% son mulleres, unha "fenda de xénero" que se amplía despois de que a porcentaxe de homes nesta situación se reducise un 1,8% en 2022 e o de mulleres, un 1,3%. A explicación, puntualizou Cuns, débese ao peso delas dentro de dous grandes grupos de poboación: as familias monoparentais –das cales case a metade están en risco de pobreza– e nos maiores que viven sos –isto é, as viúvas–.
Cuns: "Pagar o alugueiro ou comer de calidade segue sendo unha elección clave para moitas familias
O balance xeral, no entanto, non oculta que cada vez son máis os galegos aos que lles costa chegar a fin de mes: así lles ocorre ao 44,3%, o cociente máis alto desde 2018. A situación reflíctese no empeoramento de once dos trece puntos que comprenden o índice de privación material e social severa, onde a vivenda "está a funcionar coma unha aspiradora" de diñeiro que condiciona os gastos familiares. Non por nada, o 24,5% das persoas en situación de pobreza debe destinar máis do 40% da súa renda a pagala, o que provoca así mesmo que os fogares con atrasos no abono dos gastos do domicilio aumenten do 9 ao 9,4%, ou que case unha de cada cinco persoas non poida mantela a unha temperatura adecuada, cando en 2021 eran o 13,1%.
Aquí tamén se percibe a pegada da alza dos prezos do combustible pola guerra en Ucraína, do mesmo xeito que a inflación inflúe en que o 4,4% dos galegos non poidan permitirse comer carne ou peixe polo menos dúas veces por semana, máis do dobre dos que eran en 2021. E o 29,4%, ademais, non se ve capacitado para afrontar gastos imprevistos. Son case cinco puntos máis.
Unha cuestión de vontade política
A presidenta de EAPN Galicia, Ana Pardo, indicou que grazas á "aprendizaxe destes últimos anos" sábese "cal é o camiño para reducir drasticamente a pobreza", e este nada "ten que ver con políticas de austeridade". Así, atribuíu a decisións "políticas erradas", alleas a unha "razón económica obxectiva", a supresión de medidas como a Tarxeta Básica da Xunta en xuño de 2022 ou que non haxa un "plan de apoio" a familias monoparentais na lei galega de impulso demográfico. E en cambio, celebrou o anuncio de Alfonso Rueda de facilitar "un mínimo de 1.800 vivendas públicas, que "non é a solución" a esta "emerxencia" pero si un "primeiro paso" que instou a acompañar doutros como reforzar o Instituto Galego da Vivenda e Solo.
Pola súa banda, Xosé Cuns engadiu que, para saír da pobreza, o emprego "é un medio necesario pero nunca suficiente se non é de calidade".
Os españois pobres con educación superior duplícanse desde 2008 e chegan aos 1,4 millóns
Este 23,6% de persoas en situación de pobreza e/ou exclusión social en Galicia mellora en 2,4 puntos a media do país e sitúa á comunidade nunha "posición media" respecto do resto das autonomías. De feito, o territorio "revélase como unha fonte significativa de desigualdade", segundo trasladou EAPN na exposición do informe estatal no Congreso, salientando que as estatísticas mostran un ano máis "unha división de España en dúas metades": as comunidades ao norte de Madrid arroxan "polo xeral" taxas máis baixas fronte ás "extraordinariamente elevadas e moi por enriba da media" das do sur.
Os representantes da entidade subliñaron que, sen políticas de protección social nin pensións públicas, o número de persoas en situación de pobreza en España duplicaríase, "chegando a afectar a case a metade da poboación". No caso da pobreza severa, afectaría a case "un terzo da poboación". Ademais, destacaron o seu rol na redución da desigualdade, xa que de carecer delas "o 20% máis rico gañaría ao redor de 48 veces máis que o 20% máis pobre".
O emprego e a educación seguen sendo "fundamentais polo seu potencial preventivo", aínda que "perden forza como factores de protección fronte á pobreza", destacaron desde EAPN. A razón é que, en 2022, unha de cada tres persoas pobres (32,9%) tiña emprego remunerado, o que "reafirma" unha tendencia detectada nos últimos anos que é "produto dos baixos salarios e da precarización do mercado laboral desde 2008".
Algo parecido ocorre cos estudos. Segundo o informe, o 42,9% da poboación en risco de pobreza e/ou exclusión social "finalizou estudos medios ou altos", mentres que "unha de cada dez persoas con educación superior está en risco de pobreza". Iso significa que 1,4 millóns de persoas pobres teñen educación superior, cifra que se duplicou desde 2008.
