José Besteiro vén de publicar un libro no que expón a Cunqueiro. Sácalle a túnica de Merlín, lanza cans deprésa contra o fuxitivo Fanto Fantini, axordece a polifonía do Sochantre, propón dúbidas ao incerto don Hamlet e destitúe o funcionario municipal do Departamento de Soños e Fantasías. O ensaio presenta un vello cego, triste, solitario; a punto de converterse en fume nun hospital de Vigo. Unha vez explicado o home volve vestilo con mortalla da misericordia. Aplaude a súa xenialidade, pon panos mollados en auga quente para preguntar quen somos nós para xulgar o príncipe destronado, o amante compulsivo, o mentireiro irrevocable, o pillabán incurable, o estafador cándido. Elvira González Seco tardou décadas de matrimonio en caer na conta. Véuselle a catedral de Mondoñedo enriba:
—Álvaro non me dixo unha verdade na súa vida —confesoulle a Carlos Reigosa. O escritor da Pastoriza estaba tan afeito á ficción que nin el comprendeu a lentitude marabillada coa que Elvira meteu cartuchos de dinamita para implosionar a casa familiar.
O final de Lois Pereiro foi triste, fundíronse todas as luces de neón non seus pulmóns; pero apagouse acompañado. Lois nunca mentiu, cargou todas as mochilas, mordeu todas as balas de prata que lle dispararon, abriu a boca ao vendaval para bebelo. Era incapaz de sentir temor: "Se a morte é un incidente necesario/ que me penetre calada e sen furia".
A debacle de Cunqueiro empeza nunha cela con mofo de Lugo. Corría polas rúas devotas da cidade o comentario de que o sumo sacerdote pagara o seu estraperlo de ilusionista con 30 moedas de cárcere. José Besteiro, escritor de Riotorto e sobriño-neto dos Lumière, pensaba que o motivo era un crime de política humanidade. A sombra levaba varias décadas durmida ata que Besteiro publicou esta semana Un home que se parecía a Cunqueiro ( Ediciones del Viento). Saca da chisteira atopada nun faiado unha carta de Álvaro a Trapero Pardo. Está domiciliada no Cárcere Vello de Lugo.
Arturo Belano conta que seu pai , que tomaba café na tertulia lucense de Cunqueiro, lembra unha tarde na que apareceu un señor con traxe marengo e gravata de loito denso para pedir ao fabulador que o acompañase.
—E quen era?
—Un policía.
Fai desaparecer bobinas de papel, uns cilindros altos coma a columna de Trajano. Aparecen nos almacéns dunha editorial, grazas a un fascinante truco de maxia. A Falanxe confunde a marabilla. Tómao por estraperlo.
Álvaro marchara en 1937 a Vigo para colaborar no Faro. Acabaría por dirixilo e por escribir uns pés de fotos de China tan falsos que se volvían verdade. Ninguén escribiu nunca uns horóscopos con tanta citas grecolatinas e maior precisión. En 1940 casara con Elvira González Seco. Ao ano seguinte nacera César e, aos tres anos, Álvaro. Con Elvira embarazada dese segundo cativo necesita máis cartos. Fai desaparecer bobinas de papel, uns cilindros altos coma a columna de Trajano. Aparecen nos almacéns dunha editorial, grazas a un fascinante truco de maxia. A Falanxe confunde a marabilla. Tómao por estraperlo. Expúlsao. Os falanxistas eran o fígado do corpo social na ditadura. Fóra, vai frío e miseria.
Meses máis tarde a embaixada de Francia encaárgalle unha reportaxe sobre o Camiño de Santiago. Pide cartos para comer. Gastounos, como solicitara, en xantar no Lhardy, no Horcher e nos outros cinco mellores restaurantes de Madrid. A fantasía soamente corre sobre unha fame saciada. Inventa un Camiño de Santiago. A Xunta debería incluír a ruta imaxinada entre as xacobeas oficiais.
Cunqueiro é o rei Lear. A raíña Elvira e os príncipes deben vestir as mellores capas de veludo do reino, asistir ás clases de piano e francés máis exquisitas, lucir as xoias máis deslumbrantes. Pero as arcas están baleiras. Álvaro coñecer o poder da palabra. Sabe que a palabra farase carne porque llo prometeu Verlaine. El pode transmutala en filetes para alimentar a familia. A palabra é sagrada, precisou Ezra Pound, e el é bispo honorífico de Mondoñedo.
Organiza unha segunda estafa pola que se lle abre un sumario. Preocupado, mesmo desesperado, dobra a aposta e tima a dous editores. Entra na prisión de Lugo, dende onde escribe ao amigo e director de El Progreso José Trapero Pardo unha carta sen data para pedirlle que se interese por uns trámites xudiciais. O texto son 83 palabras asépticas, secas, mates. Álvaro definíase como un xardineiro da linguaxe, pero o texto parecía redactado por un funcionario do Servizo de Xardíns e Augas dispoñendo a limpeza da Fonte Vella. Non se permite un sorriso; el, que consideraba a tristreza un luxo de mocidade. Non podía pagalo.
Sentíuse morto coma Lois Pereiro cando escribe "eu son L. Pereiro, o próximo cadavre". Chan de Pólvora vai publicar ‘Cadernos persoais’ do defunto eterno e monfortino polos 25 anos do seu acto final. Escribiunos entre 1989 e 1996 cunha letra cuneiforme, de médico que non pode curar as doenzas que lle azotaban o corpo. "Síntome nunha calma nerviosa pero prudente", escribe un martes. É marzo de 1996. En maio era o próximo cadavre. Con 38 anos.
Un outubro encargáronlle recibir un cargo medio do réxime nazi en Baraxas. Cunqueiro presumía de coñecer o idioma. Mesmo inventaba frases torpes, ásperas e grosas para xustificalo.
Sete anos antes fora a fantasma que percorrera Europa escribindo textos en galego, español, francés, inglés ou alemán. Cunqueiro tamén escribe en inglés. Traduce a Shakespeare antes de aprender o idioma. Era maxia. Ninguén voou tan cerca do corazón de pexego en almíbar que tiña o dramaturgo. O secreto foi escoitar a música renacencista e desangrada de Shakespeare, non entendela.
Álvaro fala alemán sen dar pronunciada unha palabra. Un outubro encargáronlle recibir un cargo medio do réxime nazi en Baraxas. Cunqueiro presumía de coñecer o idioma. Mesmo inventaba frases torpes, ásperas e grosas para xustificalo. Un coche negro, un Bentley precioso, foi buscalo á casa protexido por dous escoltas en moto. O avión no que viña o representante alemán non puidera despegar de Berlín por culpa da néboa. O condutor preguntou a Cunqueiro polo que facían.
—E que imos facer? Ir a Mondoñedo! Non sabe vostede que son as feiras das San Lucas?
En Mondoñedo viron dous motoristas seguidos dun precioso Bentley baixando da serra de Meira. Pasa pola Fonte Vella. Para ante a barbería do Pallarego. Ábrese a porta opaca e baixa Álvaro, o fillo do boticario. Pide ao amigo que lle curte as crines como se fai cos cabalos que andan, cegos e salvaxes, pola serra do Xistral, Adecéntanos para As San Lucas.
Lois Pereiro ten o seu estilo impoluto e orixinal de viaxar. Inés Pereiro aprendeuno na escola do irmán.
—Terrazas, cervexas, caderniños, poesía, pés mallados de andar, un calvados, prazas, cemiterios…
Hai un poema que dedica Lois se dedica a si mesmo: Poema para p. aos 31 anos camiño do Ceo.
Nas últimas curvas da vida, Cunqueiro confiou en que Elvira lle perdoaría todos os matrimonios paralelos, deu por suporto que Galicia esquecería a súa foto vestido a camisa azul paseando ante a catedral de Mondoñedo. Tiña máis medo á reacción de Elvira que á dos nacionalistas. Dedica un poemario a E. Non se atreve a estender a caligrafía de todo o nome.
A Universidade de Santiago nomeouno doutor honoris causa. Álvaro sentiu que se lle compensaba por escribir Merlín e familia en galego cando as tiradas morrían de fame e sede. No acto do Paraninfo estaba intranquilo. Non polas reaccións externas, senón pola presenza do seu inimigo interior: Camilo José Cela recibiría o mesmo nomeamento no acto. Terían que poñer birretes idénticos, saudarse e confesarse as calidades e ir xantar xuntos ao remate. A Cunqueiro gustáballe en El Asesino, chamado así porque unha pita escapara da cociña e o seu verdugo saíra correndo tras dela cun coitelo. Pero o xantar meteuse dentro do acto solemne. Uns estudantes ceibaron galiñas no Paraninfo. Daquela Cunqueiro imaxinouse nun hospital de Vigo como o que levaría o seu nome. Publicara en Sábado Gráfico, cambiara tres ou catro veces a Historia da Literatura, pero non cumprira a súa ambición, a ambición de todos: ser merecedor do amor.
