Un ano de neve , camiños e esperanza

A NÓMINA de lecturas foron 35. Voume defender que consagrei as vacacións a pasear o verán, tomar café e dar conta das 800 páxinas de Septología. Esa novela foi o meu libro do ano e de todos os días nos que estiven lendo nel. Vai dun pintor que prepara unha exposición. É todo. Ben, Ulises de James Joyce vai dun home que sae da casa, almorza riles e volve á casa na noitiña. Teño amigos que contan tan bonitamente as historias que o menos importante das historias son as historias en si. A lectura de Septología (De Conatus) requiriume disciplina: O pintor chámase Asle vive nun fiordo. En medio de calquera frase ve o Asle do pasado ou atopa un amigo pintor que se chama Asle, que viste igual ca el. Ao cabo do libro, a lectura resulta gratificante como cando un matemático resolve un teorema que leva virxe desde o século XVII.

No mesmo agosto lin Memory Lane (Anagrama). Coma en cada libro de Patrick Modiano hai un home de mediana idade. Tira dun fío negro que o guía polo seu pasado, coma sempre hai unha muller rubia guapísima, vala a redundancia, que vive no subsolo da súa memoria. Como en cada libro de Modiano hai detectives privados que traballan por encarga para reconstruír a memoria doutros. Faltoume a adiviñadora que proxecta os anos lonxanos do pasado. Coma adoita, o escritor francés logrou fascinarme.

Este decembro lin outra viaxe, o mellor libro de viaxes. On the road (Bruguera) foi traducida en galego como Na estrada (Facktoría K) ou En el camino (Anagrama), pero eu penso que En camiño capta máis axeitadamente o espírito da crónica de Jack Kerouac. Mesmo escribiría En marcha se non soase ao partido do  soberano francés, Emmanuel Macron, e a todo a súa ortoxodoxia de capitalismo volátil. As tres viaxes por que Estados Unidos e México que fai Kerouac arrastrado polo vitalismo de Neal Cassady son coma montar o nihilismo no maleteiro dun Ford para levalo a 165 quilómetros por hora a través das drogas, os encontros, o sexo urxente e do peiote alucinante cara á Nada. A desgraza foi descubrilo agora que as forzas e as ambicións marcharon e non hai corenta anos cando camiñaba lixeiro do peso biográfico e podería terme marchado rodar por Europa coma unha bala perdida.

En decembro cheguei a En el camino (Bruguera) a través de La carta de Joan Anderson (Anagrama) que lera xusto antes, a fins de novembro. É unha carta, fisicamente unha carta, que Neal Cassady manda a Kerouac acordando de Joan Anderson, unha rapaza que o namorou. Kerouac confesa que ese verán escribira unha novela clasicamente formal, inspirada por Thomas Wolfe. Foi ler a carta de Cassady, recibir un vendaval na cara e abandonala para empezar a escribir coas normas aleatorias, improvisadas e ambulantes do free jazz. No camiño tratan dun par de amigos que están mortos de medo por imaxinar o futuro e corren corren cara ao abismo. Nihilismo en estado puro que se prolonga sete anos.

Este ano lin viaxes, tal vez porque eu non puiden facelas; pero ler é unha forma sucedánea de viaxar. Ler é unha manifestación de carencia, non diría que de pobreza; pero si de falta. Pier Paolo Pasolini viaxar pola liberdade de ser el: homosexual e aceptado socialmente, comunista e católico, burgués e defensor dos míseros. Polos seus libros e as súas películas podes darte de conta de que non o conseguiu, de que o seu tormento se resolveu cando o mataron a golpes na praia de Ostia. Foi un final falso porque acabou co problema de xeito abrupto e quedou sen resolver.

Pasolini era melancólico como todos os hedonistas. En novembro, xa na tempada estrana de primeras chuvias e despedidas de soles, lin La larga carretera de tierra. Conta unha viaxe que fixo nun Fiat 1100 por toda a costa de Italia, de cabo a cabo, "por un enorme litoral cheo de mozos e mariñeiros libres e felices" durante xullo e agosto de 1959. Foron os dous meses de toda a vida durante os que foi feliz. Non houbo máis. A travesía ten un propósito: buscar a esencia do seu país. Dá con ela en Portopalo, onde "a xente está como tola e é a mellor de Italia; raza purísima, elegante, forte e doce".

A única xente que me interesa

A loucura da alegría atrápanos a todos por ser a pulsión que nos compensa de estar vivos. Kerouac cóntao ao principio de Na estrada.
—A única xente que me interesa é a que está tola, a xente que está tola por vivir, tola por falar, tola por salvarse, con ganas de todo ao mesmo tempo, a xente que nunca bocexa nin fala de lugares comúns, senón que arde, arde como fabulosos foguetes amarelos explotando igual que arañas entre as estrelas.

Pier Paolo Pasolini pertence a unha das últimas xeracións que escriben contra a Biblia, como lle pasa a tantos marxistas, que fan política evitando o sentido social do catolicismo. O comunismo fracasou porque foi aplicado e o cristianismo, non. A vantaxe do cristianismo é que todos os camelos pasan polo ollo da agulla e todos os ricos van ao Ceo porque a súa relixión invita a repartir a abundancia cos necesitados, pero non hai unha frase na Biblia que obrigue a facelo. Abonda con botar unhas moedas nas mans escuras á saída da misa de doce.

Cando Manuel Fraga foi Fidel Castro

Yo podría haber sido Fidel Castro (Lengua de Trapo) de Pablo Batalla chegoume en octubro. Comprobo que os libros da segunda parte do ano me interesaron máis que os da primeira, ou tal vez eu estaba de mellor ánimo para acollelos. Nese ensaio, Batalla establece un paralelismo entre as biografías dos lucenses Manuel Fraga e Fidel Castro. Os dous foron políticos de intelixencia extrema, ambición desmedida e un autoritarismo que nunca se molestaron en disimular. Comparten, a maiores, unha educación que imparten os xesuitas, é dicir, baseada na persoalidade ignaciana: experiencia, reflexión e acción. Aprendo nese libro que Fidel Castro sube a Serra Maestra iluminado como se subise ao monte Ararat, coa vontade mesiánica de salvar o seu país do asolagamento provocado por Batista e a mafia norteamericana. O revolucionario leva medallas piadosas colgadas do pescozo, obriga aos marxistas barbudos a estudar Biblia e esixe recato ás guerrilleiras.

Chuck Palahniuk está convencido de que "as persoas traumatizadas aman outras persoas traumatizadas". A fraxe lina na última novela de Juan Vilá, Tan difícil como raro (Anagrama), que lin en xaneiro, segundo amencía o ano. Nunca oíra falar do autor, raramente leo literatura española. Vilá é filósofo. "Estudar Filosofía significaba pecharse un montón de portas e iso era o que eu estaba buscando. Non ser avogado. Non ser economista ou contable. Non vender nin fabricar nada. E evitar calquera tentación ou debilidade ao respecto". Como apunta Juan Vilá sobre unha muller á que amou ata que ela aburriu da vida: "Ana e máis eu desenvolvimos unha fe excesiva no noso amor".

Meses máis tarde, en outubro, estiven lendo Los vulnerables (Anagrama) de Sigrid Nunez. A novela é deslumbrante e sobrecolledora. Está ambientada  na pandemia. Trata dunha muller duns sesenta anos que vai vivir a casa dunha amiga para coidar do seu loro. A trama tamén é mínima, pero sobre esa pequena base Nunez desprega o amor, a vivenda, a ecoloxía, a enfermidade mental, a arte, a vellez e a morte. Acordei de Tan difícil como raro lendo a Sigrid Nunez que "ninguén ten dereito a dicirlle a ninguén que non pode ter esperanza".