Os fabulosos foguetes amarelos que arden

Fixen o camiño inverso con On the road. A editorial Anagrama publicou este ano La carta de Joan Anderson de Neal Cassady. Foi o libro que me fixo poñerme colorado por ignorar a crónica de Kerouac que inspirou. Volvamos á orixe para que poida ordenar a historia que quero contarlles hoxe.
Neal Cassady (1928-1968) foi abandonado pola nai. O pai era barbeiro de feiras, un desastre ambulante que fixo o que puido para criar o cativo. Pouco. Con 14 anos, Neal empezou a roubar coches. Kerouac deféndeo dicindo que unicamente o facía para dar un volta. Chegou ao medio milleiro de automóbiles rebentados en catro anos. Así que, imaxinen, Cassady botou a mocidade cometendo furtos e durmindo en hoteis baratos co seu pai. Tras independizarse, durmía en reformatorios e en cárceres instaladas de costa a costa dos Estados Unidos.

Hai un motivo nunca explicado polo que Neal Cassady quería ser escritor. O problema é que non tiña nada que contar. Máis ben que  non era consciente do potencial narrativo da súa vida ata que leu a Céline. É dicir, repara en que o coloquialismo e os recordos son dous materiais que forman unha aleación poderosa. Louis Ferninand Céline, o vello médico nazi de Vichy, carga coa lámpada que ilumina a escuridade na que se refuxian os animais máis prezados da literatura. Estaba tentado a remontarme na árbore xenealóxica da literatura salvaxe a Baudelaire. Charles saíu dar un paseo por París o día 23 de novembro de 1857, empezou a escribir As flores do mal e inventou a modernidade en canto a movemento urbano e capitalista, pero dáme preguiza e temo aburrilos a vostedes.

Falemos, daquela, de Neal Cassady. Nacera en Denver, de onde era tamén Hal Chase, estudante brillante e antropólogo notable. Chase consigue unha beca na Universidade de Columbia, en Nova York. Pasados uns meses, Cassady –con 20 anos, xa casado por vez primeira– vai visitalo. Chase preséntalle os seus amigos. Ben,  entre eles, están dous rapaces que se chaman Jack Kerouac e Allen Gingsberg. Falan durante horas, falan sen durmir, falan fumando herbas, falan bebendo alcoholes. Cassady regresa a Denver, desde onde continúa carteándose xa cos seus novos amigos.

Ao ano seguinte, Gingsberg e Cassady fan unha viaxe a Texas, onde William Burroughs, unha década maior ca eles, montara unha granxa para cultivar limóns, laranxas e marihuana coa esperanza de manter a muller e os dous nenos. Burroughs era neto do inventor da máquina de sumar e se criara na alta burguesía de Missouri. A súa familia contemplaba a agricultura como un xeito de estruturar o campo como un xardín para os paseos de fin de semana dos ricos que amaban da xardinería.

Cassady, Kerouac e Ginsberg continúan falando por cartas. Hai unha carta de Cassady que é definitiva. Escríbea para axudarse a recordar a quen foi o seu "verdadeiro amor" entre as ducias de mulleres ás que creu amar, Joan Anderson. O 17 de decembro de 1950 empeza un texto bastante longo coa frase: "Á merda todo!". Como arranque non pode ser máis fresco nin máis feroz. Despois, marca o estilo que o inspira:"Esperto e vexo máis fantasmas que Céline". Céline inventou ese un baile á deux, un vals entre o coloquial e o literario.

Ollos secos de chorar

Neal Cassady lembra cinco anos atrás, en 1945, cando estaba deambulando por Brodway cun amigo  entre billares, tugurios e hostais que non cambian as sabas todas as veces que deberían. O seu amigo lévao a unha casa. "Entrei e vin unha aparición: unha beleza perfecta tan encantantados que esquecín todo o demáis e xurei no acto renunciar ás miñas conquistas diarias ata que a conquistara". A moza, Joan Anderson, chegara dun lugar do Medio Oeste. Quedara embarazada dun compañeiro de insituto tan coitado coma ela. Joan escapara a Nova York cando se lle empezara a notar o ventre. Era tímida e cándida. Cassady lembra que "chorara tanto que os seus ollos esqueceran o brillo".

Comeza para Cassady "un deses raros períodos de sensacións que todo o mundo sentiu, o aire, a rapaza, a esperanza". Son días de harmonía entre os dous, "instalados no hotel Denver. A Joan gustáballe quedar case todo o tempo no hotel , cosía prensas infantís e lía os meus libros. Eu seguía cos meus costumes, os billares; de cando en vez gorroneaba comida, bebida, paseos en coche, espectáculos e partidas de billar. Era demasiado boa para min. O malo é que sendo eu novo e resistente puidera volverme brutal de xeito impecable mentres seguía sufrindo morbosamente o patetismo do meu amor".

Joan non consegue equilibrar a súa cabeza. Desesperada, bebe dous botes de amoníaco e intenta tirarse pola ventá. Neal logra salvala  cando xa estaba con corpo de fóra agarrándoa polos nocellos. Entre os seus recordos dese drama tenso está "o olor, un olor que me gustaría describir en vinte páxinas, como  facía Proust".

Joan está hospitalizada uns días. Neal vai visitala. "Tiña o ventro plano". Perdera o bebé que esperaba do compañeiro de clase. Cando lle dan a alta  Joan Anderson volve rexuxiarse ao hotel Denver. Neal non está, durme en casa doutra rapaza. Neal non pode deixar de pensar en Joan nin deixar de frecuentar os billares, os coches, os bares, os amigos, as rapazas... Acaba por perdela. Joan marcha a outra cidade. Neal queda abrazado ao recordo, esnaquizado. 

A peripecia continúa; a carta é longa, xa llelo advertín. Cassady desculpase ás veces. "Este parágrafo quedou demasiado longo...". Ao despedirse conta a Jack Kerouac que tamén enviara a carta a Allen Gingsberg, pero este non a recibe. Le nela máis tarde.

Cando a recibe, Kerouac abandona unha novela que tiña para publicar. A obra atende ao estilo de Thomas Wolfe, pero Kerouac queda transido polo estilo Cassady. As trapalladas do seu amigo, os billares e o aborto de Joan Anderson non lle atraen en si. Dálle unha luzada nos ollos cando le frases propias do free jazz como "anaiquemebotou, Jack, acabo de lembrar outra cousa".

Xente que está tola por vivir

Dese fraseo nace En el camino. Eu fíxenme cunha edición preciosa tirada polo galego Gonzalo Losada en Bos Aires en 1959. Temía unha versión nun español anticuado e lunfardo, pero a traslación de Miguel de Hernani é ben moderna.

Volvo a Kerouac. Define aos seus amigos, a Xeración Beat, xa no comezo de No camiño. Conta que son "xente que está tola por vivir, tola por falar, tola por salvarse, con ganas de todo, asemade, xente que nunca bocexa nin fala de lugares comúns, senón que arde, arde coma fabulosos foguetes amarelos".

Esa pureza brava que busca atópaa en Neal Cassady. É a pedra sobre a que se apoia todo o grupo Beat pese ao propio Cassady. Aquel tipo con físico de boxeador e ambicións de semental cultísimo era o máis humilde da banda porque se sentía de clase baixa en termos intelectuais. O seu valor era a brutalidade, a naturalidade, a ausencia de artificio e de traza de apariencia. Niso era superior ao resto. Kerouac confesa nunha entrevista en The Paris Review de 1968:
—Concebín o estilo de No camiño ao ler as cartas que me escribía o bo de Neal Cassady; todas en primeira persoa, apresadas, tolas, confesionais, totalmente serias e cheas de detalles.

A maiores de Kerouac, A carta de Joan Anderson marca a Allen Gingsberg para escribir Ouveo (Positivas). Recordarán vostedes que Howl foi concebido coma unha representación feita por Gingsberg na noite do 7 de outubro de 1955, na Six Gallery de San Francisco. Na sala, chea, estaban Kerouac,  Cassady e Lawrence Ferlinghetti, que acabaría publicándoa como libro en City Ligths.

Felinghetti fala de Neal Cassady nunha entrevista en Poetry Magazine. Sitúa o seu amigo "na tradición dos heroes das grandes películas de vaqueiros. O heroe chega á cidade como un espírito libre, e espérao algunha terrible escena nesa pequena cidade na que hai que librarse dalgún mal, hai que silenciar algún malvado, e así delegan temporalmente no vaqueiro, e el líbraos do mal, e ao final ofrécenlle un posto como alguacil, e di: "Non, grazas" e parte cara ao crepúsculo, deixando atrás a placa de alguacil e á súa amiga".