Un furacán arrasando o corazón da vida

O MÁIS PARECIDO que coñecín foi o paso do Hortensia polo centro desa avenida ancha que é a mocidade. Foi en outubro de 1984. Pasaron 40 anos. Viviamos nun chalet adosado nas aforas de Ribadeo. Había hortensias mansas no xardín. As follas das hortensias poñense preciosas en outono porque o envés se decolora a un tono rosáceo. Recordo axudar ao meu pai e aos meus irmáns a opacar as ventás, a facer muros das portas. Recordo percorrer as habitcións da casa, de dous andares, para revisar cada regandixa, cada burato; cerrar todas as posibilidades ao vendaval, ao ventus validus dos romanos.

Despois houbo un fundido a negro. Son incapaz de lembrar máis nada, son incapaz de dicirlles se confiaba na solidez construtiva dunha vivenda do ano 1955 ou se aceptara o destino de ser tragado polo vórtice do furacán. Saltarei, logo, esa noite branca porque pode que o sono apagase as luces de perigo que iluminaban o medo en vermello.

Espertar ao día seguinte do furacán foi un proceso tan fácil como todos os días. Primeiro cantaban os dous galos bravos que tiña Primitiva no curral un pouco máis arriba da nosa casa. A seguir, entoaban maitines os pardais nas árbores que pechaban o horto. Acordar nesa casa era como estrear o Paraíso coas chaves na porta, listo para entrar a vivir. Recordo abrir á contraventá da habitación que compartía con Iñaki, a luzada de sol, como cando pasas a vasoira e todo brilla dun xeito novo. O meu irmán maldeciu varios deuses da antiguedade e deuse a volta para seguir durmindo.

Sempre era o primeiro dos sete da casa que espertaba. Recordo baixar á cociña, que daba ao xardín. Recordo abrir a porta. Recordo a masa de follas duras e verdes que se me meteron ontra a cara. Houben de saír pola porta da fachada, aínda co pixama vermello e as zapatillas brancas, coas colores da bandeira de Inglaterra, para chegar ao xardín. Aínda podo lembralo con claridade. Unha árbore caera diante da casa, en paralelo. Era un dos cipreses que facían de peche da finca como se fosen gardas de dez metros nun castelo de xigantes. A árbore parecía o cadáver do dragón atravesado pola lanza beatífica de San Xurxo a lombos do seu cabalo branco e anónimo.

Volvín sobre San Xurxo co gallo destas lembranzas. Santiago da Voráxine, que era freire dominico e bispo de Xénova no século XIII, conta o seu martirio no libro A Lenda Dourada, un recompilatorio dos momentos estelares de santos antigos. A miña edición desa obra é unha vella  da editorial Maxtor, pero dispoñen dunha máis recente de Alianza. Santiago da Voráxine (sic) apunta que San Xurxo era un soldado romano de Capadocia, nesa Turquía con rochas altísimas que parecen torres erixidas polo vento. Algúns coñecémolas de ler a crónica de viaxes que fixo Juan Goytisolo en Aproximaciones a Gaudí en Capadocia (Península, 2002).

Unha roda dentada

Ben, o asunto que estaba contándolles é que o gobernador Daciano esixiu a San Xurxo que renegase de Deus. Empezou de boas, pero como o protomártir era testán atouno a un poldro, riscoulle a carne con garfos, queimouna con fachos e restregouna con sal. O santo aturou iso por non perde a discusión. Daquela, Daciano mandou atalo a unha roda dentada, sumerxilo en chumbo fundido e arrastralo polas rúas alfombradas de pedras atado ao seu cabalo branco e anónimo. Ao cabo, foi decapitado na muralla de Nicomedia o 23 de abril do 303, que non era aínda Día do Libro.

A lenda de San Xurxo combatindo contra o dragón é moi posterior, de orixe medieval. Responde á necesidade relixiosa de que o Ben venza ao Mal porque esa é a moeda coa que se paga a fé. O lector premium Alberto Manguel advirte de que "estas santas vidas de A Lenda Dourada case non poden ser lidas senón de maneira literaria, con connotacións humorísticas ou fantásticas moi afastadas da intención do seu autor e a visión dos seus primeiros lectores".

O xeito de practicar a lectura está cambiando. Para mal. O meu xeito de ler, sen ir máis lonxe; por poñer un exemplo cercano. Collo un libro e apago o móbil. A miña capacidade de soportar o horror foi xa longamente abastada pola masacre que dirixe Benajmin Natanyahu en Gaza e no Líbano. Peroeste xoves  non dei desconectado do furacán que está arrastrando ao abismo toda a vida de Florida. Así que compaxinei a lectura con miradas fugaces aos gráficos do varrido furioso do Milton.

Levaba tempo con ganas de ler á escritora catalá Eva Baltasar. A miña filla falárame ben dela, pero a súa escrita casoume máis impacto que todas as expectativas que me creara. Comezo na súa literatura coa novela Mamut, que publica a bonita editorial Aira das Letras no noso idioma. A obra trata dunha muller de Barcelona que escapa do vórtice da gran cidade para marchar ao outro extremo da vida: unha masía abandonada e illada na montaña. A casa está arrasada. Debe reconstruíla partindo da nada. Dispón de luz e de auga corrente. Nada máis. Non hai un cuarto de baño recoñecible como tal. O punto de inicio é animalidade para, pouco a pouco, facerse un fogar. A protagonista debe fundar unha civilización.

Tempo de irse embrutecendo

O libro é breve, Mamut é unha nouvelle, pero a protagonista ten tempo de irse embrutecendo, de volverse áspera, salvaxe e, como resultado final, descivilizarse. Empeza a tocar cos dedos o sexo (a vida) e a morte porque deixa de haber intermediarios como poden ser as normas urbanas que nos permiten convivir pacificamente, deixa de haber comodidades que nos disuasen de adoptar as actitudes das bestas.

Quero dicir, que se podes comprar a carne dun coello despezado nos andeis frescos da carne do supermercado, co fígado atentamente embolsado aparte. Non precisas someterte ao proceso agreste de curtarlle o pescozo, desangralo e descuartizalo. Quero sinalar, que podes comelo coa paz da santidade e gozalo porque tes a conciencia tan limpa como as mans. Quero apuntar que hai un notable exercicio de cinismo pola túa parte ao situarte, amablemente, no final dunha cadea de vida (sexo) e de morte.

Hai un fragmento desa novela de Eva Baltasar que me devolveu á nenez. En certo modo, eu estaba dentro. Os gatos da masía teñen unha camada abundante. Os michiños, nas primeiras semanas, teñen os ollos azuis coma os ríos que baixan das montañas. Ela deixa pasar ese tempo ata que lles cambian de color a marrón ou verde. Tarda en asumir que non pode atender a todos, que a lei da montaña establece que os únicos animais que poden sobrevivir son os necesarios. Ela precisa de gatos para manter os ratos afastados da casa.

A solución que atopa non deixa de responder a unha mentalidade de muller criada nunha cidade. Colle unha neveira apagada, déitaa, ábrelle a porta, ata unha corda na asa, mete un prato con penso, espera a que os michos famentos entren e tira da corda para atrapalos. Despois introduce unha goma de butano pola goma da porta e abre a bombona. Lendo esas páxinas pensei no gato de Schrödinger, nas falcatruadas nos debuxos animados de Tom e Jerry e, ao cabo, volvín sentir o vello tremor da adolescencia.

Os meus amigos do barrio que eran fillos de granxeiros téñenme contado dos buratos que cavaban nas chousas das casas, do xeito no que collían os gatiños pola caluga, de cómo quedaban paraliados pola confusión. Non vou seguir. Logrei manterme á marxe, pero porque eu era un privilexiado que vivía á marxe da lei do campo, que desenvolve o articulado da lei da vida.