MICHKA SELD FORA boa lectora de Doris Lessing e de Virginia Woolf, e suscritora de Le Monde. Imaxínoa cubrindo os encrucillados en francés, que é un idioma demoníaco polo capricho das tiles coa que acentúan as palabras. A señora padece unha doenza mental que afecta á linguaxe. Cando está falando esquece palabras concretas; pero, é resolta e as substitúe por outras que gardan significados ben diferentes aos necesarios para dar sentido a cada frase. O importante para a anciá é manter a espontaneidade, non interromper o discurso por moito que pise charcos baleiros no seu diccionario persoal.
Ela sabe que usamos as palabras para comunicarnos; é dicir, para non sentir o horror da soedade. Mesmo cando estamos sós falamos. Cando menos eu, fágoo habitualmente en voz alta. Agradezo o invento dos auriculares para falar polo móbil porque me permiten disimular a posibilidade de sufrir un trastorno. Unha vez lin a un psiquiatra afirmar que as persoas que falan consigo mesmas teñen un poder de concentración máis elevado. Aférrome a ese diagnóstico coma ao derradeiro billete do avión.
Delphine de Vigan inspirouse nunha tía súa para escribir As gratitudes despois de que o pai lle prohibise por contrato facelo sobre a súa familia. A tía perdera as palabras no palleiro do pasado e nunca as deu atopado. O problema de Michka é o pánico á soedade, que combate bebendo cada noite un vasiño de whiskey. A historia de As gratitudes vai contada por Marie, unha veciña máis nova á quen ela coidaba cando era cativa, e polo logopeda que trata de que rehabilite a súa fala, Jerome. Ambos a visitan varias veces por semana. Ambos aceptan axudala nunha misión de escasas posibilidades: atopar a un matrimonio que a adoptou sendo ela unha nena cando Francia estaba ocupada polos nazis. Esa parella escondeuna para evitar que fose deportada a un campo de gaseamento de xudeus. A derradeira responsabilidade de Michka antes de morrer é dar as grazas aos salvadores. Pretende saber o seu enderezo e mandarlles unha carta. Aconteceume unha curiosidade con As gratitudes. A medida que ía avanzando na lectura empezaron a soarme as escenas. Pensei que se debía a un paralelismo con Aniquilación de Michel Houellebecq. Nesa novela o narrador vai a un centro sanitario, un enfermeiro coida del. Ben, iso é todo o que lembro porque vai para un ano que a lin. Falei en soliloquios toda a vida, pero esquecer os libros que leo non me pasaba. Sucédeme ultimamente cunha intensidade maior e frustrante. As escenas de As gratitudes que eu podería describir antes de lelas por completo eran máis frecuentes a cada páxina. Ao cabo, mirei entre os meus libros para caer na triste conta de que lera esa novela hai dous anos, cando a publicara Anagrama en castelán.
A morte de Jane Birkin faime volver sobre Serge Gainsbourg. Birkin acertou a ocupar o lugar de Brigitte Bardot, que enchía o corazón do cantante e seguiu enchéndoo toda a vida por moito que endereitemos o final para facelo bonito. O valor de Jane Birkin foi ser humilde para cubrir ese burato e para recoñecer o talento do seu home. Pero acabou esgotada. Non puido soportar a súa histeria coa estética de Gainsbourg. Vivían nunha antiga cabaleiriza, decorada en negro e opaca día e noite. Serge padecía o trastorno da orde. Non soportaba que a filla de ambos, Charlotte, deixase un peite fóra do seu lugar concreto. Un día Jane saíu correndo da cada elevou a cativa. Estaba cerca de volverse tola vivindo con aquel monstro capaz de gañar Eurovisión poñendo a Françoise Hardy a a cantar cunha canción que compuxera en dez minutos mentres xogaba no piano: Puppée de Cire, Puppée de Son. Boneca de cera, boneca de son. Son significa en francés son ou serradura. Probablemente se refería ao primeiro, para deixar patente que a novísima Hardy era unha boneca cantante que manipulaba el. Uns anos despois de que Jane Birkin marchase ela volveu visitalo na gruta negra na que vivía. Estaba asustada. Dixéranlle que lle dera un infarto. Ela chama á ambulancia. Os sanitarios quítano da casa nunha padiola para levalo ao hospital. Antes de que o suban na ambulancia Gainsgsbourg manda que se deteñan. Berra por Jane.
—Onde pensan estes señores que vou cuberto con esta manta horrible? Non atoparon unha manta dun marrón máis feo? —protestou apartándoa—. Jane, entra na casa e colle a manta da miña cama, por favor!
O poemario Diarios. Azul Monforte/ 1 (Espiral Maior) de Antón Lopo é perfumadamente narrativo. Hai un poema que se chama A terceira nai. Fala dun rapaz que considera nai a unha veciña. Cada día vai visitala na casa para deixar que o mime. "A miña segunda nai vivía na casa do lado (portal con portal). Era viúva, perdera dous fillos e padecía orfandade de sucesión. Ela adoptoume como terapia aprendín a amala como as verdadeira nais (peiteábaa, gustábame o seu colo, dáballe carexas)".
Os afectos son inesperados ás veces, mesmo alleos á xenética. A amizade, por veces, enmascárase de maternidade pactada entre dúas persoas. Houbo outros amores que non puideron vivirse con esa naturalidade, que houberon de disfrazarse de amigos para cultivar unha relación entre iguais e de igual a igual. Falo de relacións dun home con outro, porque antes era impensable que unha muller namorase doutra e fose correspondida. En Estados Unidos, no século XIX, solucionaron ese amor co eufemismo matrimonio bostoniano, que define a convivencia digna e libre de dúas rapazas. A sociedade prefire as xerarquías, o dominio dun varón sobre unha muller. A equiparación, a falta de xerarquía, adoita ser percibida como un caos. Antón Lopo dedica outra peza de Azul Monforte a Guerra da Cal. Sorpréndese da palabra limpas e valentes da amizade cruzada entre García Lorca, Serafín Ferro, Luis Cernuda, Vicente Aleixandre e Euxenio Montes. "En Galicia non había testemuños homoeróticos a esa altura".
Sinto curiosidade por Serafín Ferro. Pasou coma un anxo silencioso polos salóns da Xeración do 27. Era pobre, do barrio de Monelos, daquela municipio de Oza dos Ríos; agora barrio da Coruña. Naceu en agosto de 1914, con Europa prendida no incendio bélico. Un día saíu da escola e botouse a andar cara a Madrid, onde estaba dous irmáns que rimaban electricista con anarquista. Leu pola súa conta a mellor literatura utópica: Bakunin, Proudhom e o príncipe libertario Kropotkin —explorador, geógrafo, naturalista—, deleitouse coa poesía de Whitman e Lautréamont. Cando miraba atrás, cara a Galicia, saía de Madrid paseando pola estrada da Coruña levando libros de Rosalía, Curros, Pondal e Amado Carvalho.
O periodista Rafael Martínez Nadal recordaba a Serafín en El Universal.
—Un muchacho bien parecido, menesteroso y sin trabajo, que había llegado a Madrid andando desde Galicia pidió a Federico que le invitara a un pepito de ternera porque desde no sé cuánto tiempo no había comido… Serafín Ferro se ofreció a Federico. Necesitaba dinero. Federico le invitó al bocadillo, pero rehusó la oferta.
Lorca deulle cartas para Vicente Aleixandre e Luis Cernuda. A Aleixandre lle repugnada a falsa moeda no sexo. Cernuda quedou transido: "Bajo el anochecer inmenso,/ bajo la lluvia desatada, iba/ como un ángel que arrojan/ de aquel edén nativo". Ferro foi poeta —escribiu Noiturno de membranza para Gil Albert— e actor —filmouno André Malraux en L’Espoir, a película autobiográfica sobre a guerra na fronte de Teruel—. Alonso Montero sitúao xunto a Guerra da Cal silabeando no noso idioma os Seis poemas galegos de Lorca. Guerra da Cal acordaría del anos máis tarde, nunha carta a Blanco Amor: "Serafín Ferro morreu como viviu (poeticamente)".
