Non, non penso presentar o seu libro

ESTE ANO decidín facer algo decente: ler dunha maldita vez Na busca do tempo perdido de Marcel Proust. A editorial Alba publicou os tres primeiros tomos con tradución de Teresa Gallego Urrutia. Lera centos de páxinas da versión de Jaime Salinas, que me parece anticuada coma un mobleTudor. Lera a tradución para o galego de Xesús Riveiro, que se editou na Coruña, e me pareceu ríxida. Lera páxinas da edición fetén, a francesa de La Pléiade en Gallimard, pero o meu francés é torpón e tropeza a cada parágrafo.

O traballo de Gallego Urrutia con Proust critícase por ser naturalista en exceso e por achegala perigosamente ao español que falamos cada día. A min estame gustando. Leo a expertos en Bluesky dicindo que A coté de Swann, que ela traduce como Por onde vive Swann, é un erro porque se refire máis a un camiño e ao ámbito que o rodea, que é máis axeitado Pola parte de Swann. Eu diría Polo camiño de Swann, que é o que conta Proust.
A seguinte polémica está na primeira frase. "Longtemps, je me suis couché de bonne heure". Eu diría "Durante moito tempo deiteime cedo", pero cada traductor escolle unha fórmula."Durante anos, deiteime cedo", "Déitome cedo dende hai moito",etc. O asunto é que os estudosos aseguran que esa frase é a nota clave para ler a partitura, pero é demasiado breve e ten soamente unha coma, polo que non serve como pauta das frases, longas coma un día sen conexión a internet, que se marca Marcel despois.

Ben, non vou aburrilos con debates filolóxicos que nos interesan a poucos. Voulles contar de qué trata Polo camiño de Swann por se lles dá preguiza lelo: nas primeiras duascentas páxinas o narrador está dando voltas na cama entre o sono e o espertar, despois coma unha madanela; que, en realidade, é un biscoito xacobeo. Nas seguintes duascentas páxinas, o narrador conta que Swann namorou dunha prostituta. Swann é  un burgués que gatuñou ata os salóns  dunha aristocracia que o despreza. Namorou dunha cocotte. Para min,unha cocotte é unha pota de ferro. Eu teño unha 'cocotte' vermella. Compreina en Burdeos, nunha tenda dun exipcio chea de cachivaches para cociñar, pó vello e cheiro a gato. Nunca lograra uns estofados e uns guisos tan ricos. Pero unha cocotte é tamén unha escort, é dicir, unha prostituta que pode aplicar a lei da oferta e a demanda con vantaxe sobre as putas.

Se  vostedes pensaban ler esas novelas polo argumento xa llelo resumín: un home que esperta e outro que namora da que non debe. Nada que non fagamos cada día. Evidentemente, o interesante de Proust non á acción; non estamos diante dun folletín de Reverte. O outro día lin a Eduardo Mendoza dicir que Kafka estaba sobrevalorado porque contaba toda a trama na primeira frase. En O proceso o narrador arranca avisando de que van xuzgalo por un motivo que descoñece. En fin. Mendoza pasará á papeleira da Historia da Literatura soamente por non comprender a esencia de Kafka.

Estaba agora pensando en que editorial debería traducir a Proust. Penso en Galaxia, pola solemnidade e a tradición. De feito, Víctor Freixanes impulsou a tradución de Ulises de Joyce hai uns anos. Intentei lela, pero volvín atopei unha complexidade exasperante. Tamén debo confesar que teño o problema de que Joyce non é francés. A literatura é un invento francés que desenvolveron os rusos porque se aburrían.

Durante uns anos estiven aprendendo a rezar co obxectivo de que Freixanes encargase unha versión de Na busca do tempo perdido en galego. Pero a etapa de Víctor rematou sen que escoitase as miñas oracións. O seu valido, Francisco Castro, dirixiu Galaxia co obxectivo de publicar os seus libros, traducir os seus libros, promocionar o seus libros e viaxar a Frankfurt am Maine a gastos pagos coa escritora e cohabiente Inma López Silva. O resultado foi frutífero para Francisco Castro e nefasto para a editorial. A Castro linlle Xeración perdida, un acertado retrato xeracional do Vigo dos 70 e algunhas outras obras inanes.

O dano que lle fixo a Galaxia non foi definitivo. A editorial acaba de chegar ao 75 aniversario recuperando o pulso. Acaban de darlle un premio en Mondoñedo, igual que a Alfredo Conde, un prosista rico en matices ao que país vai rehabilitando. Falando disto acordei de que unha vez escribín un texto para que un político lle presentase unha novela que eu lera e el non. Fíxense ata onde cheguei no asunto de introducir en sociedade libros alleos.
Nunca me gustou presentar libros, especialmente os meus. Paréceme ridículo pedir a un amigo que lea un libro meu e que fale ben del cando probablemente lle pareza un sopor de duascentas páxinas. 

Meter libros entre outros para melloralos

Divertínme moito presentando unha novela de Aníbal Malvar. El comentaba unha miña. Eran actos conxuntos por todo o país. Eu falaba ben da súa novela ata que dicía que a cagaba no final e el confesaba que lle parecía unha persoa moi graciosa, pero que era mellor que me dedicase á ornitoloxía. Así, a pelo. Aníbal durmía co meu libro metido entre outros de Raymond Chandler e Dashiel Hammett que lle gustaban. Estaba convencido de que podían mellorar o meu por ósmose.

Prefiro evitar aos meus amigos o tedio de ler os libros. Eu teño presentado libros que non lin. Pasoume con Salvaje Oeste de Juan Tallón. A miña historia con Tallón é elitista, lino cando non o lía ninguén. Votei por el nun concurso ao que se presentou coa primeira novela. Fun o  único en apoialo. Vai dun funcionario de Ourense, vala a redundancia, que se quere suicidar. O texto encantoume pola plasticidade, a audacia das imaxes e o sentido do ritmo. Despois veu 'Fin de poema', que acaba de reeditar Anagrama. Unha marabilla. Pero Salvaje Oeste foi unha decepción. Juan quixo contar a corrupción na España dos 2000. Quedei atascado nas duascentas páxinas porque a novela non avanza nin para adiante nin para atrás. Seguín léndoo con gusto noutros libros. Cadrouns este verán nun xantar. Veu dicirme que non tiña o menor interese en que lese a última, Obra maestra. Eu son un mandado. Pero, anos antes, pedírame que falase en Lugo sobre Salvaxe oeste, a novela que eu parara de ler. Pero veu Miguel Olarte ao acto. Sentou no escenario onda nós. Como eu non sabía de qué falar e Juan estaba agardando pola súa quenda, Miguel asumiu o discurso. Salvou o acto. Tallón xa reunía xente daquela, antes de ser un dos escritores máis reputados de España e de publicar no selo de Jorge Herralde. Eu non. Supoño que logrei que me viñesen a familia e os amigos a algunha presentación, pero agora mesmo unicamente recordo os fracasos. 

Unha vez fun dar unha charla a Sober. Era agosto, os paxaros caían de costas pola calor. Apareceu o alcalde, Luis Guitián, porque o conserxe estaba de vacacións e lle tocaba a el abrir a casa de cultura ou o que fose aquel edificio branco. Como non veu ninguén, Luis propúxome ensinarme os petroglifos medievais do municipio. Foi unha tarde agradable.

Con todo, a maior vergoña paseina na Casa de Galicia, en Madrid. Eu coñecera a Lucía Etxebarria en Lugo antes de volverse famosa. Era noiva dun amigo meu. Lembro que me pareceu deslumbrantemente intelixente e notablemente guapa. Nos días lucenses lera o meu primeiro libro. Ofrecéronme falar dun libro meu en Madrid e pedín a Lucía que mo presentase. Non apareceu. Botei o acto colorado, pero pasou. Aos poucos días chegoume  unha mensaxe: "Perdona. Estaba suicidándome".

Aínda esta semana me pediron que presentase un libro. Expliquei ao seu autor que estou lendo a Proust, que ler a Proust é como facer unha oposición, que solicitei tres meses sen salario no traballo, que lle pedin á muller unha suspensión temporal da convivencia, que non, que non, que non vou presentar o libro porque debería lelo se fose unha persoa decente, que non o son, claro.