O Defensor do Pobo recibiu durante o ano 2019 numerosas queixas que puñan de manifesto "fallos en todas as fases do sistema de protección" das vítimas de violencia de xénero. Devanditos fallos, segundo destaca a institución, "son máis graves canto máis vulnerable é a vítima".
Tal e como apunta no informe anual de 2019 presentado este mércores, é necesario "mellorar a formación dos funcionarios públicos que atenden directamente ás mulleres". elas, segundo o Defensor do Pobo, "en moitas ocasións" denuncian "sentirse soas, cuestionadas, non escoitadas e abandonadas polos poderes públicos".
Neste contexto, a institución realizou en 2019 actuacións de supervisión en todas as fases do sistema: na de detección e urxencia; na de enjuiciamiento e persecución penal; así como na fase de integración social das vítimas, que inclúe servizos sociais e axudas para a emancipación e autonomía da muller vítima.
Froito destas actuacións, formulou novas recomendacións para reforzar o sistema de protección das vítimas de violencia de xénero e das súas fillas e fillos. Segundo datos oficiais, o ano pasado foron asasinadas 55 mulleres e tres menores de idade.
Para o Defensor resulta "imprescindible" tamén reforzar a educación en igualdade
Por exemplo, pediu á Secretaría de Estado de Xustiza que dote aos xulgados de violencia de xénero das unidades de valoración forense e dos medios humanos e materiais necesarios para que tanto fiscais como xuíces poidan desenvolver as súas funcións con plenas garantías.
Ademais, aconsellou ao Ministerio de Xustiza que promova a modificación das normas necesarias para asegurar a revisión do réxime de visitas sempre que exista unha orde de protección en vigor respecto da nai dos menores afectados, así como a suspensión en todos os casos de condena por delitos de violencia de xénero.
Tamén pediu á Delegación de Goberno contra a Violencia de Xénero que promova a elaboración dun plan común de formación en materia de violencia de xénero e tratamento das vítimas para todo o persoal da Administración Xeral do Estado, das comunidades autónomas e dos entes locais.
Para o Defensor resulta "imprescindible" tamén reforzar a educación en igualdade, incluíndo materias e actividades específicas nesta materia nos colexios para loitar contra a violencia de xénero.
Nesta liña, a finais de 2019, o Defensor do Pobo en funcións, Francisco Fernández Marugán, iniciou unha actuación de oficio co Ministerio de Educación para coñecer o desenvolvemento das medidas educativas de sensibilización e prevención previstas no Pacto de Estado aprobado en 2017.
Por outra banda, a institución reclamou que se amplíe a protección fronte a todas as formas de violencia contra a muller, introducindo así a aplicación do concepto de violencia de xénero que establece o Convenio de Istambul e que presta especial atención á violencia sexual, a trátaa de mulleres e nenas con fins de explotación sexual, á mutilación xenital feminina e aos matrimonios forzados.
Estranxeiras
O Defensor do Pobo sostén que as mulleres estranxeiras en situación administrativa irregular ou as que non poden acceder a territorio nacional por non cumprir os requisitos de entradas "son especialmente vulnerables á violencia machista".
"Sofren unha situación de especial vulnerabilidade causada por factores engadidos á propia violencia como o baixo nivel de concienciación; o descoñecemento dos seus dereitos; a falta de políticas públicas e servizos de prevención e atención adecuados a estes colectivos", apostila.
Neste colectivo, desde a Institución advírtese de que as queixas máis numerosas foron os referentes a atrasos na tramitación de solicitudes de residencia por circunstancias excepcionais para vítimas de violencia de xénero, nas que case sempre hai menores a cargo da vítima e nas que a dilación na tramitación administrativa constitúe un prexuízo para as mulleres e as súas familias.
O Defensor tamén expresa preocupación polas mulleres estranxeiras en situación irregular que son vítimas de agresións sexuais. Neses casos, segundo detalla, púxose de manifesto "as graves consecuencias que carrexa que non sexan consideradas plenamente como vítimas de violencia de xénero por parte da lexislación española, tal e como esixe a aplicación do Convenio de Istambul".
A regulación actual require que a vítima formule e obteña unha orde de protección ou sentenza favorable para dar acceso ás axudas e ao sistema de protección, segundo lamenta o Defensor do Pobo, denunciando que os cambios para a acreditación da condición de vítima sen necesidade de denunciar -a través de informe dos servizos sociais, por exemplo- "ocasionan efectos indesexables para as mulleres estranxeiras en situación irregular e, en lugar de facilitar a súa axuda e asistencia, complícase aínda máis a súa situación".
No informe anual, o Defensor sinala que o ano pasado ano a institución recibiu a queixa dunha muller hondureña que fora vítima dunha agresión sexual durante a súa estancia na sala de asilo e 'rexeitados' do aeroporto de Barallas por outro cidadán do seu mesma nacionalidade.
Ademais, recordou a necesidade de establecer plans de continxencia para as chegadas ás fronteiras terrestres e marítimas, e a aplicación da perspectiva de xénero en todos os programas de asistencia.
Trata de seres humanos
De xeito máis concreto, o Defensor sostén que "debería atoparse o xeito de conxugar o control eficaz das fronteiras co cumprimento das obrigacións internacionais de detección inmediata e protección daquelas persoas que necesitan protección internacional, son menores de idade ou presentan indicios de trata de seres humanos".
En concreto, sobre trata de persoas, o Defensor do Pobo sinala que en 2019 houbo numerosas queixas recibidas pola "falta de adecuación dos protocolos existentes ás necesidades das vítimas". A preocupación principal do Defensor céntrase nos fallos de coordinación, erros na comunicación, falta de apreciación de indicios por parte da Policía Nacional ou atrasos nos procedementos, tal e como apostila.
Para Fernández Marugán, as cifras oficiais de vítimas de trata identificadas en España, 238 no ano 2018, seguen mostrando que aínda non se conseguiron desenvolver as ferramentas necesarias que permitan detectar, de xeito eficaz, ás vítimas e ofrecerlles a necesaria protección.
As dificultades para a eficaz detección e identificación das vítimas de trata son aplicables ás menores de idade. Ademais, para a Institución, a súa especial situación de vulnerabilidade fai necesaria unha profunda revisión do procedemento. Durante 2018, tan só seis nenas foron identificadas como vítimas de trata.
Así, o Defensor espera que a futura Lei Integral contra trátaa de seres humanos con fins de explotación sexual contribúa a solucionar os fallos detectados e a protexer de forma efectiva ás vítimas.
