Case nada
Jesús Castro Yáñez métenos nese xogo de saír fóra de si, de ocupar claramente outra escena. Pero tamén nese redobre que produce a representación da representación, nese ritmo que xa dá nome ao seu último libro, Outroutro, que acaba de saír do prelo da man de Chan da Pólvora. Na fotografía, unha flor medra nunha botella de plástico. No poema, lese: "Sobre do banco / unha botella-case nada".
Se falamos da poética do texto, diremos que case nada son as escenas destes poemas, onde semella non pasar nada. A froita que se lava da bolsa da compra que chega a casa, tender a roupa, o paseo co can. A repetición doméstica, cotiá, do ordinario. O poeta dille a Ana G. Liste en entrevista para Praza Pública que "unha das preocupacións centrais do libro era acadar unha linguaxe en éxtase, no sentido grego de saír fóra dun mesmo”. A súa declaración lévanos a ese intento de Maria Gabriela Llansol na súa escrita de "transpor para a consciencia quiotidiana o que, durante séculos, fora atribuído ao éxtase”. E este movemento remite á súa vez ao que Jaques Rancière chama "reparto do sensible”, unha disposición dos sentidos e do que se dá a sentir en función do lugar que ocupamos, que ocupen as cousas. Pódese aventurar que este reparto que se move no poema, onde a atención cae nunhas mans pousadas en calquera lugar, produce un réxime de igualdade, que iguala o extrarodinario ao ordinario, que fai do común algo pouco común. E mesmo se no poema hai un pensamento do común, dende o nós que é suxeito da enunciación en moitos textos, ás chiscadelas ao socialismo tamén presentes, aventúrome a dicir que ese réxime de igualdade se dá xa nunha certa democracia da atención e da mirada.
Porén, esa igualdade, esa repetición, prodúcese tamén no estilo, nos seus aspectos semánticos e sintácticos, e tamén na estructura do libro. O poeta xa nola anuncia coas citas que pechan e abren o libro. Do grupo Noporn: "Minha casa é aberta/ janela janela janela”. Da poeta Inger Christensen: "conversas coa morte, liberdade, liberdade, liberdade”. Ao que é case nada, o que é case igual, a variación ordinaria. Así, o libro tamén se abre e se pecha con dous epigramas?: "EXUNIBUSPLURAMFACERE/ cantamos cunha dor que doería non contar” e "EXPLURIBUSUNUMFACERE/ cantamos un amor que amamos non contar”. E con esas citas o poeta métenos nesa lectura de palabras que se intercambian, de poemas que tamén dialogan entre si, de palabras que toman o lugar das outras, do que é case igual pero é diferente, da variación.
Ler coma un encrucillado
Falamos da poética do texto, pero no caso de Jesús é preciso tamén falar da poética da escritura, e da poética do libro, do mesmo libro como obxecto. Pois estamos ante un libro que, como dicía Llansol, de novo, ten no máis fascinante o feito de que se abra. E se o abrimos, o texto acompaña ese movemento, ese acordeón, esa montaña de poemas que se suben dun lado e doutro, e que converxen no centro, como unha xanela cando se abre, nesa columna de aire na que se xuntan as imaxes de todos os poemas do libro, entrelazadas coma un tecido: "A auga flúe o lume queima a roupa/ abriga os cabalos rinchan os nenos/ medran os días obrigan os nenos/ pregúntano todo a camareira está/ esgotada os nenos preguntan por que”. Son os primeiros versos de varias páxinas de imaxes que coexisten cun poema que case nos obriga a lelo coma un encrucillado, a buscar o inicio e fin das frases, o que destaca no tecido do texto, no ritmo que é o que marca o curso da palabra.
Esa coexistencia, formulada nas imaxes e tamén no son, nun libro de alianza do visual e do sonoro, está en moitos lugares. "A compañía é unha función da linguaxe”, di un dos versos, e a repetición, a variación, é o ritmo que pon as palabras en compañía, ese plural e singular que se abren, coma o libro: "O galo canta: ti es todos os que es ti”, que nos levan a eses versos de María Mariño: "Somos un ou somos dous, ou tantos como en nos temos?/ Cada un é o caber dun mundo que non sabemos/ si somos ou si é o que ten e nós mecemos”. O poema fala dos outros: "Si, hai quen tensa o galope”, do que hai, nese reino do que hai, do que existe.
E, nese reino do que hai, a voz do poeta. Se ben o suxeito máis común do libro é un nós, a primeira persoa tampouco se esconde. Aparece, ten o seu lugar e marcha, sendo tamén case nada, non polo que formula, pois produce abraio o seu ethos, a súa intelixencia, senón pola lugar que ocupa a enunciación, por ser calquera en calquera lugar, raiola que aparece e marcha, entre o singular e o plural. Así, entre ese eu exaltado e ese outro negado no que tanto ten oscilado a enunciación do poema, aquí o poema non semella ter problema con esa aparición, dándolle un espazo o xusto. E é curioso que o poeta utilice o xogo da écfrase para darse nunhas coordenadas que xa dende o inicio non son propias, que talvez nos convidan a imaxinar ese espazo xusto para o eu, para un suxeito posible: o lugar onde o outro aparece. O outro para os outros, e tamén o outro de si. Outroutro.