Bécquer e Rosalía, a carón de Espronceda os dous maiores xenios líricos do Romanticismo español, ben puideron ter vivido no século XX de non ter mediado o mal do século, a tuberculose. Para cando calquera dos dous finou había tempo que os seus homólogos en Inglaterra (Keats) ou Alemaña (Heine) andaban xa a criar malvas e o Romanticismo era algo enterrado décadas atrás.
Tras a recuperación do 98 e o 27, a ditadura franquista supuxo un golpe que a literatura arrastra, entre outros síntomas, en forma de traducións inexistentes, equivocadas ou serodias, o que pode levar a que o lector español descoñeza autores de importancia ou teña unha imaxe equivocada deles. Peor é isto cando os críticos non falan da situación e analizan as obras de xeito impresionista ou en función de necesidades espurias.
Vén todo isto ao caso pola publicación en España de Algo que quería contarte, quizais a obra mestra de Alice Munro se deixamos á marxe Todo queda en casa, compilación dos mellores contos feita por ela mesma. Na contra, como é costume, o selo encargado da edición, Lumen, usa o argumento de autoridade, neste caso nas voces de Sara Mesa e Javier Marías, para transmitir que «Munro é extraordinaria» e que "Semella que fai maxia". Engade a propia editorial que "unha vez máis" a autora canadense acada grandes cumios nunha obra inédita en castelán.
Algo que quería contarte é o segundo grande libro de Alice Munro e data de 1974, tres anos despois do excepcional La vida de las mujeres. A súa importancia é tal que foi o que Harold Bloom escolleu vinte anos despois para representar á autora no seu canon occidental. Que chegue a España case que cincuenta anos despois non debería ser motivo de celebración, senón de reflexión. Deixarei que sexan vostedes os que cualifiquen o feito de que medios e crítica o traten de feito coma se fose unha novidade da autora.
A narradora de Ontario é un deses casos estraños de clásico popular, cunha máxima preocupación estética —magnificamente recollida pola tradutora Eugenia Vázquez— e humana
Canadá produciu tres grandísimas narradoras contemporáneas. Margaret Atwood, impulsada por O conto da criada, acadou fama mundial; Margaret Laurence caeu nun inxusto esquecemento; Alice Munro acadou os máis grandes recoñecementos artísticos, pero, dado que practica o conto e non a novela, un intúe que desaparecera das librarías cando deixe de producir material novo, convertida en alimento para expertos e non para o público xeral.
Será unha mágoa porque a narradora de Ontario é un deses casos estraños de clásico popular, cunha máxima preocupación estética —magnificamente recollida pola tradutora Eugenia Vázquez— e humana que se presenta por medio de historias que chegan a calquera lector e, sobre todo, calquera lectora. Munro é feminina e feminista, especialista na natureza da muller e nas relacións tanto con outras donas —especialmente as pertencentes a distintas xeracións— coma cos homes.
O feito de coñecer a natureza feminina de xeito fondo non tería por que converter Algo que quería contarte nunha obra mestra. Isto ocorre porque a capacidade de tecer argumentos de Munro está aínda por riba desa sabedoría. Tómese, por exemplo, Cómo conocí a mi marido, terceiro conto da escolma, no que a narradora adolescente nos leva durante páxinas por unha pista falsa, que serve para retratar ademais o mundo moral do Canadá da posguerra e o baby boom, para nun desenlace de apenas trinta liñas resolver o asunto co uso irónico dun recurso clásico, o da carta de amor. A emoción que provoca a lectura fai que, ao cabo, até o crítico máis esixente pense que mellor tarde ca nunca.
