'Nada ninguén' Contar a ausencia

Non ter nada, non ser ninguén, é unha perfecta maneira de resumir a mensaxe que dende a variada obra plástica de Ofelia Cardo se nos quere transmitir dende unhas pezas cheas de suxerencias, de sensibilidades que deseguida se perciben como posuidoras dunha fonda carga íntima e que recoñecemos en canto afondamos no texto da comisaria da mostra, Paula Cabaleiro, ao vincular esta obra cunha "cartografía vital da súa familia para alumear enclaves que tantos anos ficaron soterrados na sombra".

Esa alongada sombra emerxe das consecuencias da Guerra Civil e de cómo, en especial as mulleres, se viron afectadas pola súa condición de vítimas, de mártires en vida dunha situación que as condeaba a ese 'Nada, ninguén' con que se nomea esta mostra que forma parte do ciclo 'Mutacións inestables', da sempre interesante programación desta sala universitaria que é toda unha referencia na creación contemporánea artística na nosa comunidade. Desta vez é Ofelia Cardo, profesora da Escola de Arte Superior e Deseño Antonio Faílde desa mesma cidade, a que leva as súas creacións ata ese espazo para evocar unha identidade feminina que foi a que asumiu moitas das consecuencias desa sublevación contra o goberno da República e o que significaron os anos de represión que as silenciou a todas elas, a esas mulleres que formaban parte dos vencidos e que cando non foron vítimas directas con castigos e penalidades físicas, o foron envoltas nun denso silencio que as afastou da vida cotiá, sendo normalmente sinaladas e converténdose nunha simboloxía da dor, a perda, a superviviencia e mesmo dunha resiliencia que como termo aínda non existía, pero sí como complicidade entre as propias mulleres e quizais o único xeito de atopar unha fenda de esperanza naquela realidade.

Cada obra de Ofelia Cardo é un berro sordo, un acougo do silencio no que os materiais atopan unha contundencia imprevista a priori e que despois do seu tratamento plástico acadan novas percepcións por parte do espectador. Unha maneira de reconstruír un relato que permita salvagardar a nosa memoria colectiva, unha forma de reinterpretar aquel silencio dende a fisicidade dos materiais para deixar de ser algo que quede pendurado no aire e adquira o corpo preciso para a nosa reflexión ante ela. Así é como atopamos pezas tan eficaces na súa proposta como ‘15 de agosto 1938’ data na que a avoa da artista soubo da morte do seu home na Guerra Civil e que mediante teas reconstrúe, por unha banda, un ceo estrelado mediante encaixes, mentres nunha banda inferior se recuperan as teas dos mandís que vestían as avoas e que reflectían un luto do que era moi difícil afastarse mesmo co paso do tempo.

Pezas como 'Derramar', dous regueiros de bágoas negras, ou ‘Cama, tumba’, unha sorte de colchón de lá como os da época e no que se condensa esa dor da noite, esa soidade ante as incertezas dunha existencia e o permanente desacougo amosan as posibilidades do téxtil como elemento de traballo plástico, como material con moitas suxerencias e efectos visuais que non deixan de sorprender en relación ao seu significado dentro do discurso da exposición.
Moi interesante é tamén a peza ‘Ralar o corpo’, realizada con pans que como pequenas esculturas configuran unha paisaxe da fame, unha simboloxía do racionamento despois da guerra e aquilo que, pese a súa sinxeleza como alimento, motivaba os maiores desveos nas persoas para poder soportar aquel tempo da fame. Pans relados que se moldean dende a condición do desgaste físico, como acontecía cos corpos humanos ante as duras condicións de traballo e cun escaso sustento alimenticio.

Mulleres, nais, esposas... protagonistas da vida cotiá, dun latexo anónimo que foi o sustento de non poucas realidades e que dende elementos cotiás, de escasa visibilidade e mérito por parte da sociedade, protagonizaban as súas vidas. Eses mesmos elementos do diario, obxectos ou materiais con outras funcións, son os que Ofelia Cardo emprega de xeito brillante nesta reconstrución da fraxilidade da memoria, do esquecemento pretendido por moitos e a resistencia dos que saben, sabemos, que sin a presenza permanente do pasado o presente estará condeado ao fracaso.