O PASAMENTO DE Darío Xohán Cabana ten consecuencias literarias. Tamén de desgaste do cariño que sentía por el, no meu caso. Outra consecuencia vai ser que nuns meses se escollerá unha persoa para substituílo na Real Academia Galega (RAG). Mario Vargas Llosa vai substituír ao filósofo Michel Serres na Academia Francesa, non mansamente. Supoño que a RAG escollerá unha profesora de universidade se é que lin ben a tendencias dende que a preside Víctor Freixanes. Poderíamos establecer un xogo, unha aposta coma as que se fan en Ladbrokes cando van dar os nobel, pero nin sequera estou seguro de que a alguén de vostedes lle importen estas manobras arredor da Casa das Tabernas.
Galicia pode estar atenta aos adestradores e as aliñacións dos equipos galegos, pero o tabernáculo non excita os humores de saber quen vai facerse con qué cadeira. Francia vive estes asuntos con atención. O xornal Libération despregaba argumentario e indignación contra o nomeamento de Mario Vargas Llosa como académico en Francia. O periódico concedíalle que falaba francés porque chegara exiliado a París en 1959, pero reprocháballe "non ter escrito unha liña" no idioma de Deus. A maiores había faltas menores, como ser liberal ou figurar no dramatis personae dos Papeis de Pandora. Sobre esta cuestión, e como residente en España, tampouco quixeron os colegas galos facer sangue porque, ao cabo, ten o seu lar fiscal en Madrid. Mesmo lle conceden o alivio de que está "traducido en Gallimard". Lograr editar La ciudad y los perros e Pantaleón y las visitadoras en Gallimard é como ter as novelas en papel biblia.
Os franceses toman en serio, case con gravidade, á súa autoridade na lingua. Hélène Carrére d’Encausse, que é ‘secretario perpetuo’ —en masculino, como o di ela— ten unha espada. É un símbolo que se permite a todos os académicos dende que o Cardenal Richelieu pariu a institución en 1635. Hélène Carrère d’Encausse gravou na súa espada debuxos do galo francés e de San Xurxo descabezando o dragón. Abaixo a lenda bíblica: "Benaventurados os pacificadores".
En España, por exemplo, a deriva das palabras poden decidila Arturo Pérez Reverte e Luis María Anson porque en español tanto ten dicir ‘albóndiga’ como almóndiga, por moito que esta se sinale coma vulgarismo desde o século XVII. Nesa casa aínda queda alguén sensato que impediu que se rexistrase cocreta por croqueta, que quedou limitada a lenda urbana. Cando menos en Galicia hai unha esixencia de formación ou de exercicio para ser académico. Ás veces, non son requerimentos literarios, como ben padece Alfredo Conde. Ninguén lles foi aos periodistas de Libération coa revelación de que Mario se pasea polas pasarelas co corazón canda Isabel Preysler, unha señora que estivo casada cun cantante melódico, un marqués viticultor e un exministro que caeu do cabalo socialista segundo volvía de Damasco.
Da lectura adormentada de Calais lembro que Carrère falaba do que eu esperaba: centos de miserables soñando con ser explotados no Gran Bretaña
Hélène cumpriu 92 anos sendo nai de fillos: Marie, Emmanuel e Nathalie. Emmanuel Carrère é novelista, como o seu nome indica. Como estou atento á esta nova Guerra dos Cen Anos entre Boris Johnson, recitador de A iliada en grego clásico, e Emmanuel Macron, estudoso do pensamento de Paul Ricoeur, recuperei a crónica Calais (Anagrama) de Carrère. Cada día me parezo máis a Michel Houellebecq, que en inverno se mete na cama ás catro da tarde cunha novela, un somnífero e unha botella de viño, aínda que eu sen pilulas nin botellas. Houllebecq é tan popular en Francia que fai un cameo como xeógrafo no último tebeo de Asterix. Aquí aparecería Iago Aspas, que nada publicou.
A parte estúpida de deitarme cedo cun libro e que logo reproduzo o inicio de Na procura do tempo perdido: "Os ollos pechábanseme tan de contado que non tiña tempo de dicir: Adormezo". A Proust, como botou anos encamado, tanto lle tiña. Deiteime cedo o venres. mañá seguinte perdín o fío do soño ás tres da madrugada e púxenme a escribir esta páxina. Gustaríame ser coma Charles de Foucauld, o inspirador de espiritualidade do deserto que predican os novos eremitas. El abandonaba a cama logo de espertar e empezaba a traballar. A miña forza de vontade foi perdendo tensión co andar dos anos.
Da lectura adormentada de Calais lembro que Carrère falaba do que eu esperaba: centos de miserables soñando con ser explotados no Gran Bretaña, centos de policías cansos da súa potestade, ducias de comerciantes arruinados, votantes da Fronte Nacional e un eurotúnel iluminado. Non esperaba o café Minck, onde o donos, Laurent e Mimi, "instauraron hai quince anos o costume de que todo aquel que cruce a porta debe, antes de pedir a súa consumición, pasar por todas as mesas do bar para darlles a man a todos os clientes presentes, coñézaos ou non". Talvez iso cure moito prexuizos identitarios.
A actualidade transfronteiriza entre Francia e Reino Unido levoume a ese ensaio breve de Carrère. Suspendín a lectura de El Reino (Anagrama). Ao cabo o Reino Unido é finito e o Reino de Deus, non. El Reino parece un libro sobre Xesúcristo, pero é un libro sobre San Paulo. Paulo, xa saben de quen lles falo, do azote dos cristiáns que acabou por dar contido e estrutura ao cristianismo. O protagonista do libro non é Xesús, porque Xesús ten unha biografía elevada uns centímetros do chan, entre a lenda e o mito, na que resulta dificultoso penetrar para atopar a humanidade defectuosa. O protagonista é o rabino Saúl, fillo duns comerciantes ricos de Tarso, que se propón acabar cunha secta de galileos que estaban certos de que conviviran co Mesías que agardaba Israel.
O instinto de Paulo de Tarso fíxolle ver dende o primeiro que Xesús soubera sintetizar as súas propostas para facelas comprensibles por un amplo número de persoas que non sabían falar grego
A partir de aí, do seu cambio de opinión no camiño a Damasco, soamente cabe dubidar entre se Paulo se movía máis pola nova fe ou pola vella ambición, se quería dar a coñecer un novo sistema filosófico e de crenzas, ou se decidira apoiarse na poderosa personalidade dun nazareno para satisfacer a súa melomanía. Non lin a San Paulo, aínda que teño lido algunhas cartas e, sobre todo, escoitado a moitos relixiosos. O instinto de Paulo de Tarso fíxolle ver dende o primeiro que Xesús soubera sintetizar as súas propostas para facelas comprensibles por un amplo número de persoas que non sabían falar grego, coma os ilustrados, nin percibían as sutilezas do xudaísmo. Así que as Cartas son tribunas periodísticas dunha argumentación ordenada e directa desenvolta cun estilo que busca a eficacia do sinxelo.
Antes de Calais e despois de El Reino estiven relendo En canto a Fraga (Ézaro) de Alfredo Conde para ir preparado á presentación que fixo o martes en Lugo. Estivo acompañado polo alcalde emérito, José López Orozco, e polo senador José Manuel Barreiro. Alfredo, que é avispado, logo percibiu que a maioría do público eran militantes do Partido Popular dunha idade fraguista, así que baixou o ton de voz para dar solemnidade ao acto e empezou a narrar o mesmo que fai Lucas en Feitos dos Apóstolos, a cara bonita de Paulo de Tarso.
O libro era tan necesario como atractivo. Durante décadas estiven estoitando as barrabasadas que cometera Alfredo Conde sen entender que soamente trascendese unha dimensión do personaxe.A obra ofrece unha visión que axuda a comprender cómo o político de Vilalba fixo unha transicion dende un ministerio dunha ditadura sinistra a un despacho en San Caetano no que trazou as liñas mestras dun país que lle construíu Xosé Luís Barreiro. Alfredo Conde explicouno na presentación:
—Fraga coñecía con detalle a obra de Filgueira Valverde, fora amigo de Cunqueiro, lector atento de Vicente Risco e admirador confeso de Otero Pedrayo.
Recordou a frase de Xabier Arzalluz:
—Se non o colle maior era un dos nosos.
