O invento de Satán

"TOLERAMOS ou mesmo nos gustan esas trampas porque parece que estamos poñendo as mellores prácticas da adicción aos móbiles a traballar para nós". Slate. Andrew Moseman.
192. Digámolo claramente nada máis comezar: Duolingo é un invento deseñado por Satán. A revista Time escolleuna en 2023 como unha das compañías máis influíntes do mundo. As cifras non son para menos. Esta aplicación de aprendizaxe de idiomas ten cincocentos millóns de usuarios rexistrados, dos cales 37 millóns pasan pola app a xogar con palabriñas cando menos unha vez ao mes. Duolingo permite aprender 42 linguas distintas, incluíndo ademais das agardables, crioulo haitiano, gaélico escocés, navajo ou o startrekiano klingon (!). Este último, estudado por máis de 400.000 persoas (!!!). Eu levo uns 75 días aprendendo francés, cunha dinámica duns quince minutos diarios: non sei se é moito ou pouco para valorar o que Duolingo fai en min, porque cando consulto artigos para elaborar este texto atópome con xente que contou a súa aventura lingüística no New York Times ou en Slate tras cincocentos días de uso da aplicación. Imaxínome aos seus redactores xefe encargándolles artigos sobre a aplicación de moda e os xornalistas enfriándoos: Agarda, preciso douscentos días máis para avaliar adecuadamente o seu impacto. Moi crible todo.

Duolingo ofréceme unha especie de estraña tranquilidade entusiasta: dedícolle uns quince minutos diarios, sete disciplinados días da semana. Curiosamente, os quince minutos de tempo diario que lle atopei -distribuídos en dúas franxas de sete ou oito minutos- era tempo que antes dedicaba a repasar Le Monde e The Guardian, sacrificados agora en beneficio da aprendizaxe do francés. Agora consulto eses medios —abandonalos tamén afectaría á miña conciencia— cando vou pola rúa camiño de algures. Porque a clave de Duolingo é que, co seu método de aprender —un xogo de pequenos logros e numerosas gratificacións— consegue facernos crer que por unha vez o móbil está realmente ao noso servizo. Aínda non teño claro en que proporción Duolingo é unha ferramenta para aprender idiomas e confortarnos facéndonos crer que temos o control do noso escaso tempo, ou en que medida unha estratexia tolerable para que un adulto se permita perder o tempo xogando. O xa dito: unha ferramenta de Satán.

"Os estudantes dunha lingua teñen moito control sobre canto eles poden aprender"
Web de Duolingo
193. Unha procura un pouco extensa ao redor de Duolingo amosa un curioso resultado: a maior parte dos escasos estudos científicos sobre a efectividade de aplicación para aprender idiomas están publicados en revistas das que non oín falar, redactadas por autores que, nun repaso rápido en Google Scholar, teñen moitas veces unha traxectoria ecléctica. Aínda así, os estudos son bastante cautos á hora de cantar as excelencias da app, e isto entra en contradición coas experiencias descritas en medios e blogs ás que aludía antes: xente decepcionada porque sente que despois deses tropecentos días nos que sufriu Duolingo en silencio se anima a comentarnos en público o seu fracaso. Ollo: pode ser como cando escribes no Google Maps queixándote de que as croquetas do bar viñan do conxelador. A xente frústrase ao decatarse de que aínda non son uns escritores como Éric Vuillard ou uns oradores como Barack Obama. O propio Duolingo, xaora, non engana e véndese a si mesmo como ferramenta complementaria con outros métodos de aprendizaxe. Non vexo que venda pesos a catro pesetas.

Igual a xente non bota moitas contas. Nos 75 días que levo eu en Duolingo calculo que investín en tempo o equivalente a 19 horas de clase, tendo en conta que non é o mesmo unha clase de 50 minutos plenamente dedicada a unha estrutura gramatical que botar oito minutos xogando a combinar palabriñas con avatares simpáticos no sofá ou no baño, que é onde duolinga a maior parte da xente. Porén xa me comeza a suceder esa deliciosa maxia dos idiomas: un día, de súpeto, comprendes algo máis sobre o que din nun documental ou nunha serie. Non todo, pero aparecen frases. Antes entendías o francés porque enganchabas palabras clave parecidas ao galego no discurso falado ou escrito. O contexto e o teu cerebro facían a maxia. Agora pensas que serías quen de escribir esas oracións que escoitas, e iso é moi distinto. Xa só por iso intúo que os meus minutiños valen para algo.

"O francés, bastante paradoxicamente, ten unha gran literatura, pero a lingua en si mesma é, penso, bastante fea. As cousas tenden a soar triviais cando se din en francés"
Jorge Luís Borges
194. O outro día escoitei, nun podcast, un interesante diálogo entre Luis Alberto de Cuenca e César López Benito sobre Borges. Luis Alberto de Cuenca explicaba que Borges era, para os europeos, un achado francés. Les Cahiers de l'Herne publicaran un amplo monográfico sobre o arxentino en 1964 que abriu a paixón borgiana entre a intelectualidade dos 60. Borges, por suposto, estaba encantado e concedía entrevistas. Escoiteino estes días falando nun francés fluído que, ao tempo, era un continuo asalto á lingua gala. Borges empregaba a pronuncia francesa como un punto de partida, máis que de chegada. Iso non lle impediu desenvolverse con facilidade no inxente caudal cultural francés. Fíxome pensar nos modelos do que consideramos correcto nunha lingua. O mercado global da aprendizaxe de linguas superou os 58.000 millóns de euros en 2023. Cunha taxa prevista de crecemento do 20% anual, consultoras como Global Market Insights estiman que en 2032 podería acadar case os 286.000 millóns de euros de valor. Non será para tanto, pero as transformacións tecnolóxicas e da globalización fan que a aprendizaxe de linguas  —e polo tanto, a necesidade de criterios obxectivos para superalas e, sobre todo, para certificalas—, leva a formas ríxidas de aprender. Iso é o que me gusta de Duolingo. Aínda que é posible certificarse con Duolingo, dubido moito que sexa moi rendible ou empregado. O mellor é máis ben que nos deixa nunha gozosa zona de sombra irresponsable.

"A produción literaria actual é unha verdadeira radiografía da sociedade francesa. Vemos emerxer híbridos nacidos do matrimonio incestuoso entre as ciencias humanas e sociais, o xornalismo de investigación e as esixencias literarias". 
François Dosse
195. O primeiro que fixen aos trinta días de duolingarme en francés foi subscribirme á edición en papel de Lire, a coidada revista literaria para todos os públicos que dirixira no seu tempo o meu admirado Jean Pierre Assouline. Para min as linguas son, sobre todo, escenarios abertos de posibilidades e formas de convocar o azar. Deben ser cultivadas con frecuencia para que esas partidas de póker dean algún resultado, para que nos abren portas. A min interésanme, por exemplo, as portas mentais que me abre a literatura francesa, aínda plena de debates e propostas que entendo como parte da miña conversa europea, nun mundo literario híbrido no que me sinto moi cómodo. Interésame acceder con máis facilidade aos premios Goncourt: a Brigitte Giraud, a Mohamed Mbougar Sarr ou a Jean Paul Dubois ou seguir máis rapidamente a arqueólogos nos que estou interesado ou algúns podcast de divulgadores e comisarios de exposicións. Se cadra, nun par de anos, poida manter unha certa conversa sobre gustos gastronómicos compartidos, dialogar cun vendedor de postais antigas nunha praza xélida de París ou sobre o pracer de viaxar nunha conversa casual das sobremesas dun congreso. Benvidas serán todas esas oportunidades. Entrementres, sigo xogando a xuntar palabriñas e vivindo esa deliciosa ficción de cada día saber un pouquiño máis que o anterior.