¿Correu España demasiado na desescalada?

A comunidade científica e investigadora ten claro que só unha avaliación independente poderá determinalo
Salvador Illa. EFE
photo_camera Salvador Illa. EFE

¿En que fallou España na súa xestión da pandemia? ¿En que acertou? A comunidade científica e investigadora ten claro que só unha avaliación independente poderá determinalo, aínda que xa avanza que parte do que está a suceder é froito da "ansia" de correr na desescalada.

Días despois de que unha vintena de investigadores e científicos pedise nunha carta publicada en The Lancet que un grupo de expertos nacionais e internacionais fixese esta avaliación independente, Efe falou con tres dos impulsores, Helena Legido-Quigley, Alberto García-Basteiro e Joan Carles March, para coñecer a súa visión da situación.

A iniciativa partiu de Legido-Quigley, experta de sistemas de saúde pública, cando coñeceu a intención da Organización Mundial da Saúde (OMS) de encargar unha avaliación para coñecer a resposta mundial á crise sanitaria, algo que considerou que debía facerse tamén en España.

NIN É UN EXAME NIN BUSCA CULPABLES

"Nós non queremos buscar culpables. Esta avaliación ten que buscar as cousas que foron mal, tamén as cousas que se fixeron ben, porque tamén as houbo, e o fundamental é dar recomendacións para prepararnos para próximas ondas e novas epidemias", sostén a investigadora, que é taxativa ao subliñar que "ninguén" debe buscar rédito político da proposta.

García-Basteiro tamén incide nesa idea, porque "hai que normalizar" as avaliacións, que, por outra banda, non son "ningún exame". "Non é ningunha procura de cabezas de turco, nin moito menos", salienta o investigador do Instituto de Saúde Global de Barcelona.

O que pretende, explica, é ver en que debe mellorar España e "sempre é mellor" que a avaliación, para que non sexa nesgada, fágaa un grupo independente de expertos, "se pode ser con carácter internacional".

Foi así como o profesor da Escola Andaluza de Saúde Pública Joan Carles March comezou unha rolda de contactos con profesionais de distintos ámbitos para que participasen na petición en The ""Lancet , sempre coa intención de que a análise "non se centre na xestión que fixo o Goberno central, nin moito menos".

O MINISTERIO, A FAVOR

Con todo, March di ser consciente de que necesitan o apoio do Executivo para poder levala a cabo, algo que xa se expuxo o Ministerio de Sanidade desde hai uns meses, tal e como recoñeceu o director do Centro de Coordinación de Alertas e Urxencias Sanitarias (CCAES), Fernando Simón, hai uns días.

Desde o propio Ministerio trasladaron a este grupo de expertos, segundo March, que a idea é porse de acordo e unirse para ver o proceso a seguir. De momento deixoulles unha cousa clara e é que o ministro Salvador Illa defende que "hai que estar á beira da ciencia".

Unha postura que xa deslizou Simón na súa última comparecencia: "Non creo que haxa ningún profesional da saúde pública en España que non considere que se ten que facer unha avaliación independente e, se é posible, cunha visión o máis externa posible, pero -advertiu- cos coñecementos adecuados".

ESPAÑA, ESPELLO DO MUNDO

Os investigadores apuntan na súa carta a unha serie de posibles explicacións de por que España é e segue sendo un dos países máis golpeados pola COVID-19: unha reacción tardía á pandemia, os recortes en sanidade e investigación nos últimos anos e a falta de equipos de protección dos sanitarios.

Estas e outras razóns evidenciaron que España non estaba preparada para facer fronte a unha crise destas características e agora fixeron que o noso país se volvese o espello do mundo", porque todos están a mirar a súa reacción ao incremento dos contagios diarios, segundo Legido-Quigley.

O que pasou, ao seu xuízo, é a combinación dun dos confinamentos "máis estritos do mundo" cunha "apertura bastante rápida".

AS PRÉSAS NA DESESCALADA

"Hai dúas cousas moi boas que fixo España: o confinamento, aí o Goberno foi moi valente e resultou unha das mellores medidas que podía facer, e o plan de desescalada, que estaba moi ben deseñado, pero o fallo foi a súa implementación", apunta.

Neste sentido, abunda en que o Executivo fallou ao permitir ás autonomías avanzar de fase cando non estaban preparadas: "Aí é onde o Goberno tiña que dicir ás comunidades que, se non tiñan o sistema de rastrexo, non pasaban", apostila.

March é da mesma opinión: "Eu dicía, 'Máis vale chegar ben que pronto', había demasiada ansia e todas as comunidades querían estar demasiado pronto na seguinte fase. Chegar antes de hora levou a que en certa forma estea a pasar o que está a pasar", salienta.

RASTREADORES PÚBLICOS, FORMADOS E REMUNERADOS

Os tres expertos coinciden en que cada rexión pode optar pola fórmula que considere máis conveniente, pero cren que, no caso dos rastreadores, deben pertencer ao Sistema Nacional de Saúde (SNS), estar formados e non ser voluntarios.

Por iso, defenden o contrario do que fixo a Comunidade de Madrid, que privatizou este labor, porque a vixilancia epidemiolóxica debe ser parte do SNS e todos os medios que fagan falta "débense adquirir ou investir" desde a sanidade pública.

"Creo que sempre vai a ser o máis eficiente antes de externalizar a terceiros", gabia García-Basteiro.

A DESCOORDINACIÓN ENTRE ADMINISTRACIÓNS

A falta de coordinación entre as distintas administracións podería ser outro dos factores que expliquen por que o virus estendeuse con maior virulencia polo país, segundo estes investigadores.

García-Basteiro mantén que a xestión local é "para moitas cousas positiva", pero quedaron en evidencia "problemas de coordinación no fluxo de información".

E é que "non pode ser que a información sexa diferente segundo a quen lle preguntes ou que a nivel central non se teña a mesma información que a nivel autonómico, que as competencias ás veces non terminen de estar claras ou que haxa baleiros legais de como xestionar ou como tomar certas medidas".

No mesmo sentido pronúnciase March: "Non pode ser que unha comunidade che diga que uses a máscara na praia e outras que nin sequera no paseo marítimo".

Ademais, pensa que, se un terzo de brótelos está ligado á noite, "hai que pór medidas globais, non que nunhas se peche á 1 e noutras ás 3"; por iso, pide maior coordinación e "contundencia". "Creo que iso fai necesarias posturas comúns", asevera.

Unha das solucións que propón March é a creación dunha axencia nacional de saúde pública, "que traballe en rede" coas comunidades, que permita medidas comúns e que "dalgunha forma teña no ámbito da saúde pública un mando único que permita traballar dunha forma coordinada en todos os procesos".

UNHA VISIÓN COMPARTIDA POLA COMUNIDADE CIENTÍFICA E MÉDICA

Desde a súa publicación, foron decenas as sociedades científicas e médicas que compartiron a necesidade de que se faga unha avaliación independente, como a Confederación de Sociedades Científicas de España (Cosce).

A súa presidenta, Perla Wahnón, sinala a Efe que a Cosce, que agrupa a 82 sociedades científicas, defendeu desde o inicio desta pandemia a necesidade de análises profundas durante todas as fases da crise e cando esta conclúa.

Unha auditoría ten que ser capaz de revisar as actuacións realizadas e ofrecer mecanismos de corrección das deficiencias e erros detectados, engade Wahnón, quen anticipa que a idea da Cosce é realizar un estudo profundo.

A científica recorda, así mesmo, que a saída desta crise pasa por ter en conta a totalidade da ciencia e insiste na necesidade dunha rede independente e "latente" de asesoramento científico, e organizada en toda a estrutura da administración para afrontar esta e futuras crises.

OS PRÓXIMOS PASOS

Os autores da carta teñen previsto redactar en breve un documento con propostas sobre o que consideran un modelo independente de avaliación. A idea é que se faga nun prazo de dous ou tres meses, porque, di Legido-Quigley, que non entra a valorar se España vive unha segunda onda de coronavirus, os especialistas en saúde pública deben estar preparados "coma se houbésea".

Comentarios