Ao brote de ébola no nordés da República Democrática do Congo (RDC) enfróntase desde hai un ano un "exército" de profesionais que van desde o persoal médico aos equipos de enterros seguros, pasando por psicólogos. Son o mellor activo contra o virus.
Espérance Masinda pasou de sobrevivente do ébola a salvadora. ¿O seu superpoder? Estar inmunizada contra a enfermidade e, por iso, poder coidar cada día a máis de 300 nenos de 0 a 5 anos que están a esperar nunha gardería a que os seus pais, enfermos, se recuperen.
SOBREVIVIR Á ENFERMIDADE E LOITAR POR ERRADICALA
"Decidín traballar na gardería porque teño amor e afección por estes nenos e porque tamén se ocuparon nun centro do meu fillo cando eu estiven no Centro de Tratamento de Ébola (CTE)", conta a Efe esta congoleña desde Beni.
Masinda contaxiouse cando coidaba do seu marido, médico, que se infectou do virus en xullo do ano pasado, cando o brote nin sequera fora declarado. "Tiven medo porque como non declararan que era unha epidemia de ébola, cando empezamos a escoitar sobre a enfermidade, dicíanche que se te infectabas automaticamente morrías", recorda Masinda.
CASE 2.000 NENOS SEPARADOS DOS SEUS PAIS
Agora, xunto a outras 12 traballadoras, Masinda xoga cada día, alimenta, baña e coida, nunha gardería xestionada por Unicef, dos nenos doutras mulleres que, coma ela, intentan superar unha enfermidade devastadora. Case tres de cada 10 pacientes de ébola son nenos e a metade deles son menores de 5 anos, pero o impacto para a infancia da enfermidade vai moito máis alá: xa hai 1.185 orfos e 1.939 menores que están separados dos seus pais porque están infectados ou un ou os outros.
Masinda conta que, o primeiro día que chegan ao centro, é normal que os pequenos choren pero "aos poucos vanse adaptando". "Cando chegan é duro porque queren irse coa súa familia", explica. Con todo, teñen que mantelos aí porque ata pasados 21 días son considerados casos sospeitosos de ter a enfermidade e, se finalmente están infectados, serán trasladados a un CTE.
"Un neno menor de 5 anos non sabe o que lle está pasando e non son conscientes de que poden transmitir a enfermidade a calquera", expón a Efe outro dos cooperantes que está sobre o terreo, o psiquiatra de Médicos do Mundo Ricardo Angora.
Os equipos psicolóxicos e psicosociais tamén están aí para momentos duros, como ter que contarlle a un neno que os seus pais non conseguiron superar a enfermidade. "Non é o mesmo dicirllo a un neno de 10 anos que a un de 5 ou 3", conta Angora; "as nenas e os nenos o que máis temen é quedar sos e o que máis necesitan é o apoio e a protección".
UNHA ENFERMIDADE "DEVASTADORA" QUE O CAMBIA TODO
Angora chegou hai apenas un mes e traballa nunha das zonas onde máis ataques houbo contra integrantes da resposta sanitaria, a cidade de Butembo. "Un brote de sarampión, a malaria ou enfermidades transmisibles como a tuberculose teñen unha incidencia moito maior que o ébola; pero cando falamos de ébola, falamos dunha enfermidade devastadora desde un punto físico e psicolóxico e que ten un impacto social impresionante", explica o psiquiatra.
Ir ao mercado, subir nunha moto-taxi ou nun minibús de transporte comunitario, charlar co vendedor de cartóns de saldo da esquina ou coa veciña... todo cambia e crea suspicacias cando non sabes quen pode estar contaxiado.
Estar infectado supón ser illado nun centro e a xente, como apunta Ancora, "considera un CTE un sitio onde se entra, pero xa non se sae". Ademais, só ser sospeitoso de estalo tamén supón ser illado nun centro de tránsito para pasar os 3 días que se necesitan para que cheguen as probas que o confirmen. E quen consegue superar a enfermidade -e o 33 % faino-, sae do centro vivindo "unha situación moi traumatizante" e tendo a "morte moi preto", remarca Ancora.
A IMPORTANCIA DOS ENTERROS E DOS ENTERRADORES
Estar contaxiado tamén supón outras cousas como que a túa casa teña que ser descontaminada, é dicir, que queimen o colchón no que dormes, a roupa de toda a túa familia e limpen todo con cloro. E iso, non é algo que moitas persoas estean dispostas a facer a treo. O mesmo pasa se alguén morre. A forma de enterrala é importante porque é o momento no que máis perigo de contaxio hai.
Cleophas Kasereka Vyavuwa é unha das persoas que traballan para que todo salga ben e os enterros sexan seguros e dignos. "Aquí, en Beni, cando hai unha morte, a familia sempre ten que rezar antes do enterro, dáselle o pésame á familia e leva enterrar. Agora hai que pedir á familia que non toque o corpo porque se o falecido morreu de ébola é perigoso", explica este traballador da Cruz Vermella congoleña a Efe por teléfono.
Hai uns días, unha moza faleceu por ébola e a familia soubo que ía ser enterrada co pelo trenzado. eles crían que non se podía pasar á outra vida con trenzas e abriron a bolsa de seguridade para cortarlle o pelo. Iso supuxo o seu contaxio.
Cada familia ten os seus costumes funerarios e, por iso, os equipos de enterros, xunto cos de sensibilización comunitaria e os de vacinación, son os que máis ataques reciben e máis rexeitamentos padecen. "Se a familia o rexeita (a intervención), tratamos de disuadilos, imos velos cos equipos psicosociais para facerlles comprender que pode pasar se o corpo non é enterrado como debe ser", di Vyavuwa.
Antes do ébola, este traballador congoleño xa se dedicaba a realizar campañas de prevención nas comunidades próximas, polo que moitos xa lle coñecen e aceptan que lles axuden cos enterros. O punto en común desta fronte humana contra a resposta é un desexo mutuo: o fin do ébola. "O que nos impactou é que esta epidemia persistiu; necesitamos que acabe e que sexa pronto", manifesta Masinda, a sobrevivente.
Este 1 de agosto cúmprese un ano da declaración deste brote que, aínda avanzando sen control, deixou máis de 1.800 mortos e converteuse na segunda máis grave do mundo, só superada pola que atravesou África Occidental en 2014, con máis de 11.000 falecidos.
