Unha persoa toma unha taza de café
O señor Ramón era mestre pero non exercía. Imaxino agora que puido ser un represaliado ao que lle impediron dar clase. O señor Ramón abría só os días de feira e atendía o café desde moi temperán. A véspera limpaban detidamente os cristais das fiestras e a porta, logo de retirar as contraventanas de madeira, desas de pór e quitar. Era o único café do pobo, con mesas de mármore, unha especie de pequeno archivador vertical para os naipes, que estaba colgado na parede á altura da barra. Había tamén algunhas caixas de madeira con fichas de dominou. A barra era pequena e alta. A miña cabeza non chegaba á barra.
Para ver a máquina do café, redonda, vertical e alta, tiña que situarme lonxe. A máquina do café estaba tras a barra, nunha esquina, á dereita, pero en posición moi destacada. Era o centro. A min, e creo que xente do pobo, parecíame un artefacto de gran complexidade técnica: moitos tubos que saían polos laterais, vapor, aceiro, latón brillante ao que lle daban Sidol para que brillase máis. A máquina do café estaba moi coidada. Había moita xente que se paraba ante a porta ou ante as fiestras só para observar aquel artefacto.
Entrar ao café era sinal de distinción. Estaba a parella da Garda Civil, o médico, o notario que viña as tardes de feira para facer testamentos aos vellos campesiños, o dentista que tamén traballaba nesas tardes nunha habitación á beira de Barbería ‘Esperanza. Tinguiduras e permanentes'. Foi o primeiro letreiro publicitario que puxeron no pobo. A taberna de Maximino, que gardaba de antes da guerra os libros de Curros Enríquez e non ía a misa, tiña pintado na parede ‘Viños puros do Ribero'. Foi o outro reclamo publicitario do pobo que a xente converteu en retrouso: «viños puros do ribero, ao revés manso cordeiro». A saber por que..
O café que atendía o señor Ramón tiña na parede que estaba detrás da barra uns estantes de cristal, colocados de forma irregular pero con estética, que exhibían algunhas botellas de cognac, poucas, moi poucas, eran anos de escaseza; anís neses envases de cristal branco tallado e a augardente en botellas sen etiquetar. Ás veces había unha botella máis pequena, máis estreita, cun licor branco e unha rama dentro: era anís escarchado; todo un acontecemento. Logo chegou o ponche. Pero iso tivo que ser xa cos plans de desenvolvemento dos tecnócratas do Opus en marcha. Ao café que atendía o señor Ramón ían tamén os homes das casas que tiñan caseiros, os que poderiamos chamar ricos naquel mundo de miserias.
Ao café que atendía o señor Ramón chamábanlle Café de María. Era a súa irmá ou a súa cuñada, non recordo. Quizais non; o señor Ramón estaba solteiro. Tamén o estaba Peteiro, que recitaba a Lorca e estrañaba a unha muller vestida de faralaes. Esta mañá espertoume un café de María. Ofreceume un segundo, máis forte, para espabilarme e recordei tras a barra ao señor Ramón, concentrado preparando cafés. Era bo café. Volven os tempos de escaseza.
