Os meus libreiros favoritos son os que...

Os meus libreiros favoritos son os que rexeitan vender libros. Son os que, cando estás mirando libros entre os seus andeis, nin miran para ti. Están lendo ignorándote porque saben que, se amas os libros nunca vas roubar un, e que se os roubas non os amas e nunca serás un cliente seu. Os meus libreiros favoritos son os que te ignoran, eses para os que es indiferente porque eles están lendo mentres ti estás intentando que che digan o prezo dun libro. Ás veces precisas da súa axuda.

Hai unhas semanas estiven nunha librería de vello en Santiago, cerca da Praza de Vigo. Quería comprar uns libros de Austral. En realidade quería recuperalos porque houbera de tiralos por culpa de que mos furara a taraza. Ana temía que aquel bicho pasase aos mobles. Non a dei convencido de que a taraza unicamente se alimenta de papel, coma os bos lectores. Ela non me deu máis razón, nunca o fai cando sabe que a ten. Eu sospeitei que, tal vez, temía que a taraza papase a escritura notarial do piso. Lembro que nola asinara un notario da Praza Maior de Lugo. Tiña os ollos claros, falaba en inglés cando durmía a sesta e era membro dunha sociedade de amantes de Shakespeare con matriz en Londres. Non volvín ver a súa gorra de tweed, se cadra xa morreu.

O asunto é que collín varios libros de Austral, un de Platón, outro de Thomas de Quincey e non lembro o terceiro. Tirara dous de Julio Camba, pero non volvín compralos. Camba non deixa de ser un prosista elemental que facía chistes para consumo da dereita de café madrileño. Interesaríame o Camba anarquista que organizaba folgas en Bos Aires, pero non deixou rastro. Como non atopei o prezo escrito fun preguntar á libreira. Estaba lendo sobre a familia de Merlín sobre a que fala Cunqueiro. Non levantou os ollos. Ergueu a man esquerda e dixo:
—Mire na última folla, por favor.

Os meus libreiros favoritos son os que teñen asuntos máis interesantes dos que ocuparse que dese asunto para o que teñen aberta a librería. Os meus libreiros favoritos son eses que nin te miran cando lle preguntas polo prezo dun libro, como a libreira de Compostela, porque lles dás igual: ti non tes o menor mérito nin a menor función na súa librería.

Teño un amigo libreiro en Lugo, Manuel Valín, que sabe calquera dato aletatorio sobre as edicions de Rosalía, pode dicirche en que páxina de que edición de Cantares gallegos hai un tipo móbil desprazado no texto, pero non sacusta un libro dos se molesta en saber o custo do que che vende. Eu fágolle unha compra inversa. El di un prezo, que me parece vergonzosamente baixo e eu vou subíndoo ata que chegamos a un acordo que resulte digno.

Un dos libreiros máis difíciles que coñecín foi Manolo Montero, que tiña o seu baluarte nunhas enrterrúas de Mondoñedo. Era un local pequeno, abarrotado de cacharrería que gardaba con amor sen xerarquías: o mesmo coidaba unha boneca de Famosa vestida rexionalmente de galega que expoñía o altar onde, aseguraba, casara Cunqueiro con Elvira González Seco. 

Facía feitizos de herbas para a muller de Cunqueiro

Manolo tiña unha elevada obsesión con Cunqueiro. Aseguraba que, cando o matrimonio do escritor parecía unha representaciónda de A tempestade de Shakespeare, el facía preparados de herbas para Elvira coa encomenda de que llos puxese a don Álvaro baixo da almofada coa finalidade de que, ao pousar a cabeza, as follas liberasen as almas das fadas verdes que as habitaban.

A Manolo non se lle podía crer todo o que contaba, pero si a maioría das súas historias. Gardaba unha cadea longa e grosa, dunha color tenebrosa e caravaggiesca. Afirmaba que era a cadea que pechaban o portón da Frouxeira, a fortificación de Pardo de Cela. Estaba empoleirada nun penedo alto coma o ceo. Alí foi avasalado polas tropas xacobinas que mandaran os Reis Católicos baixo a divisa de Santiago y cierra España!. O soldados monárquicos berraban '"¡Sus y a ellos!", un  berro que nunca souben o que significaba cando o lía nos cómics do Capitán Trueno.

Antes de descubrir a Shakespeare aprendín o dramatismo e a épica neses tebeos nacionalistas que debuxaba Miguel Ambrosio Zaragoza. Lembro que descubrín a Shakespeare polo amor. Parecíame nunca ninguén podería vivilo con tanta intensidade como Romeo e Xiana. Pensaba que a única causa para entregar a vida era un amor adolescente. Sigo pensándoo, pero xa non podo dicilo porque teño o corazón demasiado gastado como para suicidarme por un amor fresco e mesmo porque temo que a Seguridade Social lle denegaría a paga de viúva a Ana se eu me afastase da vida por ese motivo. A inspección acusaríame de infantilismo para rexeitar esa axuda.

O mércores estiven vendo Libreros de Nueva York, un documental do que sabía, pero non atopara. Trata sobre a elite das librerías, os anticarios, os que compran e venden libros. Son unha minoría dentro da propia elite que vive das subhastas porque non manexan exemplares únicos, coma se fai na arte. Quero dicir, que se compras un cadro de Van Gogh, que sei eu, A habitación de Arlés, sabes que ninguén máis ten ese obxecto. Un coleccionista vai miralo un máximo de cinco veces, ata cansar del. Ese cadro ten un poder para el, que non é a poder da arte para explicar o absurdo da realidade; senón o poder de ser a única persoa que deu pagado ese rectángulo de tea pintado.

A diferenza entre un cadro e un libro

Bill Gates pagou tropecentos millóns de dólares polo primeiro libro impreso do mundo, a Biblia escrita por Deus con axuda de varios negros e publicada por Gutenberg. Encargouna  sen nin sequera botarlle un ollo. Pediuna por teléfono e os de Amazon leváronlla á casa. O first folio de Shakespeare pagouse por outros tropecentos millóns. Gustaríame saber onde acabou aquela tradución que fixera Cunqueiro. O traballo realizouno no seu inglés fantasiado porque non coñecía a lingua.  

Foi unha estafa a un editor.  Estaba sen un can que o lambese. Fóra derrotado e rendido por enganar á embaixada francesa. A diplomacia gala encargáralle unha guía do Camiño de Santiago para recompoñer as relacións co pequeno ditador de Ferrol. Cunqueiro pediu unha provisión de fondos, é dicir uns cantos milleiros de pesetas para facer a viaxe e poder documentarse. Acabou por saborear os cartos nos mellores restaurantes de Madrid, entre nécora e centola chegadas en camións de xelo desde o porto de Rinlo. O asunto é que Cunqueiro mirou ao seu redor, viu a Elvira e dous cativos, e se sentiu impelido a gañar cartos de calquera xeito sen pararse na honradez do medio.

Manolo Montero, o libreiro de Mondoñedo, gardaba moitas cousas persoais de Cunqueiro; pero, sobre todo, gardaba a honra de ser a fonte do Mago Merlín. Presumía de que don Álvaro lle confesara que se inspirara nel para o personaxe. O certo é que Manolo se vestía de alquimista medieval e se gardaba da chuvia con paraugas de colores vivas, pero non sabemos se foi antes a persoa ou o personaxe. 

Como libreiro,  era singular. Se atopabas un libro que querías comprar estabas obrigado como cliente, a atopar outro exactamente igual. Debía ser o mesmo título e mesma edición para que cho vendese coa seguridade de que lle quedaba outro na librería.