A sombra escapa do Club da Páxina 15

A sombra do relato de Andersen namora dunha princesa e casa con ela. Logo de sentar no trono manda aos seus soldados de maior confianza buscar ao rapaz que lle deu a vida para que o maten. Esta semana estiven lendo Cuchillo (Random House), as reflexións de Salman Rushdie sobre o ultimo intento de asasinato que sufriu. O norteamericano Hadi Matar (sic) achegouse ao escritor cando ía dar unha conferencia en Nova York e cravoulle un feixe de coiteladas fondas e aleatorias sen reparar onde chantaba o puñal. Foi o ataque máis efectivo que a media ducia de conspiracións que desmontou o servizo de espionaxe británico desde que foi condeado polo aiatolá Jomeini en 1989 porque o integrista consideraba que o novelista ofenderá ao Islam.

Falo de eficacia desde un punto de vista criminal. Eu nunca intentei matar a ninguén, nin sequera pensei tal barbaridade. Resuta fácil falar sobre o que non sabes, pero esperaría a que a vítima estivese confiada e trazaría o máis sinxelo dos plans porque son os que mellor resultado dan, quero dicir que, se me sentise un axente de Deus coa misión de matar un escritor porque el se escarallou do fanatismo relixioso en Os versos satánicos faría algo tan elemental como o que perpetrou Hadi Matar (sic) no verán de hai un par de anos. Ir a unha charla pública de Rushdie e acoitelalo, é o xeito máis certeiro de cumprir a vontade divina. 

Acompáñenme ao principio do infortunio de Salman Rushdie. Mentres imos á orixe recórdolles que o escritor hindú é ateo, fillo de dous ateos e pai de dous ateos. Quero dicir, que hai non tantos anos en España aceleríanlle a baixada ao Inferno contra a tapia dun cemiterio.

Todo comezou coa publicación de Los versos satánicos en 1988. Hai moitos anos que a empecei a ler e téñoa esquecida, pero lembro que a novela trata de dous actores de Bollywood que viaxan a Gran Bretaña nun avión. O voo é secuestrado por uns separatistas de Xalistán, que queren que o seu país sexa independente da India. Recordo que a novela comezaba cunha ducia de pasaxeiros abrindo a porta do avión a milleiros de quilómetros de altura e descolgándose do aparello a base de agarrarse uns ás pernas dos outros nunha columna humana que os ventos veloces estaban retorcendo. E parei. 

Os versos satánicos parecéronme unha burla, pero non á relixión, senón a miña lóxica lectora. Xa saben, cando alguén che conta unha historia acéptaslle crer no que che conta, pero a miña fe na trama desa novela quebrouse no comezo. Ese inicio pareceume unha escena circense que me faría graza se non fose eu un adulto coa fantasía desecada. Nunca me escandalizaría por unha broma aínda que fose sobre asuntos nos que creo. Si que me escandalizo porque en outubro do 2024, coa Idade Media tan lonxe, a ofensa aos sentimentos relixiosos siga figurando no Código Penal .

Deixei Os versos satánicos sen ler, pero non podo dicir se foi na páxina 15 en concreto. O libro debe de andar aínda pola casa, pero non vou buscalo agora. Confesa o propio Rushdie en Cuchillo que houbo "círculos literarios nos que se puxo de moda dicir que a novela era ilexible, que non había quen pasase da páxina 15. En tales círculos a xente falaba do Club da Páxina 15". 

Desprezo cara a outros persoeiros

O autor hindú non se limita a denunciar esa desprezo, senón que tamén denuncia que "numerosas persoas destacadas e non musulmanas sumaran forzas co ataque islámico para dicir que eu era mala persoa; entre eles estaban John Berger, Jimmy Carter, Roal Dahl e diversos pesos pesados do núcleo conservador británico". Lendo este libro parece que o autor se sente máis ofendido por eles que polo tarados que levan 35 anos sostendo que debe ser asasinado para reparar o dano de crenzas que lles causou a súa broma satánica.

Nótase que Rushdie non superou a ira cara a eles, pero xa lles reprochara o que pensaba en Joseph Anton (Mondadori).  Dese libro gustoume a segunda parte, cando sinala a figuras coma o respectado Edward Said afeándolle que se preocupe máis de comprar bolsos de luxo que de defender a un colega que se atopa desvalido fronte ao terror.

Salman Rushdie concedeu unha entrevista a este diario en 2009. Foi no edificio que deseñou David Chipperfield para Abanca no skyline da Coruña. Todo aceiro e cristal. Lembro a sala. Sería preciosa e luminosa noutras circunstancias, pero pareceume pequena para as seis persoas que estabamos dentro, sobre todo pequena para o enorme escolta de Rushdie. 

Falando con Salman Rushdie atopei un home levando unha vida acosada e escondida. Trataba de sorrir como se quixese demostrar que todo aquel drama era unha comedia tráxica.  Experimentou o mesmo que os concelleiros ameazados por Eta. Eu recordo que se trataba de evitalos, de non vivir cerca deles. Non era un rexeitamento persoal, senón unha medida de asegurarse a supervivencia, de non ser vítima casual dun coche bomba dirixido a un inocente. "A miña mera presenza produce temor nos outros", comenta o novelista. Lembra daquela vez na que foi xantar a un restaurante. Entra o artista Eric Filsh e lle espeta: "Debería asustarme de que esteas aquí e saír correndo?" Rushdie contestou: "Non o sei, eu vou cear".

Durante os anos en que Margaret Thatcher o protexeu, blindando a súa vida a base de policías e policías e de agocharse de piso franco en piso franco, Rushdie viviu amargado. Cansou. No ano 2000 dedicidi mudarse a Nova York, "onde non había autoridade gubernamental que insistise en terme encerrado nun puño de ferro". A decisión é tan firme que, unha vez nos Estados Unidos, lle dá continuidade "cun programa de saídas de elevada visibilidade onde puidera ser fotografado e a prensa puidera facerse eco da miña presenza. Funcionou. A xente afíxose á idea de que eu estaba por alí, facendo a miña vida sen causar problemas a ninguén. Acadei a liberdade grazas a vivir libre".

O túnel do Purgatorio

Regresen canda min ao conto de Andersen sobre a sombra rebelde. Salman Rushdie padeceu o ataque co coitelo no momento en que estaba máis confiado, mais desprovisto de precaucións. Daquela era consciente de que nunca chegaría o día en que alguén lle diría, coma unha garantía: "Todo rematou", pero cos anos que vai pasando en Nova York e ignorando que continua camiñando polo túnel do Purgatorio, empeza a sentirse relaxado, un máis. Vai publicando novelas e vai celebrando que os periodistas lle preguntan por ela e non pola novela maldita.

En Cuchillo lembra que neses anos sentía pudor ao falar de liberdade porque "os conservadores converteron nesa palabra nun campo de minas" que provocou que "os progresistas se desmarcasen dela para buscar outras definicións do benestar social". Hai un movemento mundial de reacción contra a cancelación e a corrección política, que son dúas enfermedades tan singulares que unicamente afectan ao opinadores de dereitas. Eu interpreto doutro xeito os síntomas.

No noso país, Darío Villanueva, a quen gardo consideración intelectual, continúa a súa cruzada contra a corrección política en El atropello a la razón (Espasa).

Eu identifico a corrección política co recoñecemento da dignidade das persoas máis atacadas socialmente, Penso nas mulleres progresistas, nos homosexuais, nos africanos de ambas as marxes do Sahara; penso nas trans, nos ecoloxistas, nas ongs non confesionais.

O asesor da Xunta e colaborador dos medios públicos pola cota da dereita maioritaria Xosé Carlos Caneiro denuncia a páxina completa no diario máis lido da Coruña que está cancelado. Comparas a traxedia de Cuchillo coa perrencha de Caneiro e te sentes escandalizado ao preguntarte en que mundo vive o verinés. O seu plan era dar un pinchacarneiro político, arrimarse ao sol máis grande e non queimarse. Con todo, axudaríalle escribir unha novela boa.