UNHA PORTADA cor crema enmarcada cunha primeira franxa entre rosa e vermello, unha segunda morada e unha terceira verde. É de cartón e por iso os exemplares da biblioteca da Facultade de Filoloxía estaban adoito esnaquizados, sen esquinas e cunhas engurras que delataban un uso intenso. Autor e título van en tipo de letra grande e de feito só colle unha palabra por liña: Walter Benjamin, Iluminaciones. Perseguín o libro moitos anos. Pasou de difícil de atopar en bo estado a imposíbel de atopar sen máis. Agora Taurus ten a ben reeditalo na colección Clásicos Radicales, o que acae perfectamente.

A pesares da súa grandeza como crítico, a peripecia final de Walter Benjamin ensombreceu a súa figura para o grande público. Cóntanse por milleiros as reportaxes dedicadas á súa chegada a Port Bou fuxindo da persecución dos nazis por xudeu e marxista. Alí impedíronlle o paso as autoridades españolas por non ter visado de saída de Francia. Levado a una fonda, suicidouse ao crer que o devolverían onde puidese caer nas poutas da Gestapo. Uns días despois a España franquista decidiu eliminar as restricións ao tránsito. Corre polas redes mesmo a factura que a pensión pasou ao xulgado polos gastos do defunto.

Nin unha liña máis paga a pena dedicar a tan triste episodio cando temos as Iluminaciones na man. Os editores eliminaron un par de textos do orixinal e incluíron os diversos prefacios escritos por Jesús Aguirre, a quen se coñeceu maiormente en España como marido da duquesa de Alba, en axeitada metáfora do que somos e o que poderiamos ser. Os textos de Aguirre son excepcionais, pero o recomendábel é lelos cando xa se teña rematado o volume e, aínda máis, asimilado as ideas de Benjamin.

Tres eixes vertebran a colección. O primeiro, a posición do intelectual marxista fronte a arte e a influencia nela das ideas fascistas a mediados dos anos 30. As conversas entre o filósofo e ese xenio que foi Bertolt Brecht botan unha luz clara sobre unha nova representación da realidade na arte, a que quedou condensada no «distanciamento» do teatro brechtiano.

Naceu unha cidade nova e axiña a ocuparon os bohemios e os simbolistas, a moda e o ferro

O segundo, e quizais o máis coñecido, a relación entre a obra de arte e as novas formas de consumo. As ideas de Benjamin no seu ensaio sobre a reproductibilidade técnica matizáronse... pero aínda contan con plena vixencia, máis se atendemos aos fenómenos que teñen a súa orixe nunha basta mercantilización da obra de arte literaria. Por desgraza non deixou o ideólogo berlinés unha máis ampla desa ‘aura’ perdida coa produción en serie que distingue, por exemplo, a pintura da fotografía.

O terceiro é a vida do París decimonónico. Coas murallas derrubadas por Haussmann naceu unha cidade nova e axiña a ocuparon os bohemios e os simbolistas, a moda e o ferro. E Benjamin recolleu todo iso e creou a grande figura daquela época, a do flanêur, o camiñante que recorre sen destino fixo a cidade e se enchoupa da nova vida urbana, aquel que ten como modelo ao poeta maldito por antonomasia, un Baudelaire ao que o crítico dedica as súas mellores páxinas.

Eu, como lector de novela e poesía, non teño claro onde está a aura dos textos. Pode que nin sequera exista e o certo é que arestora a poucos interesa, tan centrados que estamos no entretemento. Pero se existise, de seguro que Walter Benjamin, de non ter rematado os seus días nun escuro hotel catalán, a tería atopado. Porque os seus estudos tínguense de creación orixinal: cando Benjamin fala, escoitamos o ‘Fágase a luz’ da crítica.