O real marabilloso de Corea
NA ÚLTIMA década estamos a ver entre os membros da Xeración Z un crecemento do interese polos países de Oriente, en especial Corea do Sur, que tomou o relevo do Xapón nos 80 e 90 e resulta máis atractivo de partida ca China. Este ano, grazas a unha das miñas alumnas, descubrín a existencia mesmo dun Grao en Estudos de Asia Oriental —o que vén ser unha Filoloxía Oriental en termos millennial— que, visto o plano de estudos é bastante atractivo.
O problema é o de sempre: España non tivo conexións históricas e lingüísticas con eses países e aínda estamos lonxe doutros países da nosa contorna en canto a traducións e difusión da nosa literatura. Na Galiza tivemos a sorte de coñecer anos antes do Nobel a Han Kang coa tradución en Rinoceronte de A vexetariana, mais, por exemplo, non existe na nosa lingua tradución de ningún dos clásicos chineses —algo comprensíbel se atendemos o seu volume—.
O mercado español non está moito mellor có galego —aínda se pode agardar, por exemplo, unha tradución do clásico Á beira da auga—, pero si conta coa vantaxe de ter algunhas tradutoras máis e o músculo editorial para arriscar con obras probadas no mercado internacional mais de dubidoso encaixe no mercado español. É o caso de Ballena, novela de Cheon Myeong-kwan, finalista do prestixioso Booker Internacional, que vén de publicar este verán a editorial Shiro, un selo cativo, especializado en literatura oriental e fundado aínda no 2023.
Hai preto dun ano tiven a ocasión de ler nun diario de tirada nacional sobre o éxito da reedición de Cien años de soledad en xaponés, con máis de medio millón de exemplares vendidos. Non coñezo os datos en Corea do Sur, pero semella claro que o desenvolvemento da súa narrativa, que conta ademais con autoras como Bora Chung, está moi vencellado tanto ao autor colombiano como, indo un chisco máis cara a atrás, con Kafka e Borges, algo que pode apreciarse á perfección no texto de Cheon Myeong-kwan.
Os eixos básicos son coñecidos: mestura de historia e literatura a través dunha saga familiar, contorna marcada pola violencia —neste caso cunha sutil denuncia do anticomunismo e da ditadura de Corea do Sur, habilmente agochada en Occidente pero que, por exemplo, mantivo no cárcere durante cinco anos a Hwang Sok-yong, autor da tamén premiada e traducida Mater 2-10 —; presenza intensa de elementos fantásticos que se insiren dentro da realidade cotiá dentro dun mundo no que resultan verosímiles —algo reforzado na tradución española polo descoñecemento do país pero que quizais non resulte tan efectivo na propia Corea— e que relata un narrador demiúrxico con ecos cervantinos; e importancia dos elementos eróticos, conectados cunha sexualidade salvaxe, case telúrica –e cunha protagonista, Chunhee, que transiciona de muller a home–.
O resultado é unha novela que colleitou críticas favorables arredor do mundo, na nosa opinión con toda xustiza. Como é lóxico non podemos xulgar o esforzo de tradución levado a cabo por Paola Díaz e Han Seoa, aínda que si afirmar que o resultado é unha lectura áxil, que nunha visión superficial e descoñecedora da realidade fonda do país —como é a nosa— ofrece horas de diversión e reflexión a partes iguais a través dunha novela posmoderna da mellor feitura e que para o especialista na península de Corea, e en especial en Corea do Sur, fornecerá capas máis fondas de coñecemento e interpretación da historia do país. En calquera dos dous casos, convén saudar apostas literarias de tal calidade.