Un escuro empregado

As enquisas demostran que cada vez máis rapazada cre que en Occidente viría ben deixar a un lado a democracia e optar por un réxime ditatorial que ofrecese seguridade a cambio de liberdade –os fans de V de Vendetta sabemos ben de que vai o conto–. No caso de España, loxicamente, pretenden a volta do franquismo, que non han ir reclamar a volta da ditadura de Primo de Rivera ou a monarquía de Fernando VII. Xa saben, esa ditadura que, segundo algúns, inventou a Seguridade Social ou as vacacións pagadas. Todo falso, evidentemente.

É evidente que non se pode loitar con razóns contra aquela persoa que ten unha posición histórica e intelectual completamente irracional, mais non por iso os historiadores deben deixar de tentar ensinar a crueldade, corrupción e hipocrisía daquel réxime. É o que vén de facer Enrique Faes con El agente suizo, profesor na Uned, cunha interesante e breve obra, que case que pode lerse como unha novela negra ou policíaca de base real, sobre a fuga de capitais na España de Franco.

Barcelona, 1958. Un escuro empregado dun dos grandes bancos suízos —como ben saben, mundialmente coñecidos aínda a día de hoxe pola súa defensa do secreto bancario— visita con discreción unha serie de clientes nas grandes cidades económicas do país: Donostia, Madrid e, sobre todo, a mesma Barcelona. Non é a primeira vez que o fai, a xente á que visita é de confianza, sabe o que trae entre mans. Nada pode ir mal... pero vai. Por que? Ninguén pode sabelo, nin sequera a pescuda de Faes pode responder a pregunta sobre quen levanta esta peza de caza maior xudicial. A policía comeza a seguir este home —Georges Rivara, que nos saúda, elegante, dende a portada do libro, apoiado na famosa varanda da praia da Concha— e deteno denantes de que regrese ao país helvético.

O problema é que con esta detención queda destapada a hipocrisía das políticas económicas do franquismo. Dende a Guerra Civil está prohibido quitar moeda española do país ou manexar dólares ou francos franceses sen permiso e control do goberno. Se pensan vostedes, benqueridos lectores, nos seus pais ou avós, deducirán, coma min, que eles non se viron demasiado afectados por esta política, xa que nos 50 tiñan outras cousas que facer. En Suíza teñen cartos os ricos, os amigos do réxime, os empresarios que fan negocios no estranxeiro e ben precisan pagar en divisas, ben queren manter os seus cartos a seguro, sen que se vexan afectados pola mala situación económica que atravesa unha España aínda illada.

Faes segue, nun exercicio de microhistoria e uso de testemuñas directas magnífico, o proceso que se desata dende a detención do empregado de banca suízo: o desconcerto inicial sobre o ocorrido; a descuberta das autoridades de que se atopan perante unha situación insólita que pode implicar a persoeiros incómodos; a caída en desgraza dun Rivara que ao revelar a codificación das contas está a cometer un gravísimo delito no país alpino; unha casual e desafortunada caída da cama de Rivara, quen se atopa retido nun hotel, que remata nunha grave fractura de fémur nun home que supera por pouco os corenta anos...

E un final tráxico para o banqueiro e, coma case sempre, non tan grave para os seus clientes. En 1959 o franquismo, empurrado polos Estados Unidos e por casos coma este, entraría no circuíto internacional de divisas e asumiría que era imposíbel facer negocios co estranxeiro e no estranxeiro só con pesetas. Para entón xa había unha vítima do seu fariseísmo, aínda que non lle interesase a ninguén por ser helvético. A xustiza chega, agora, da man dun historiador.