Xarrón chinés
Disque un día Felipe González parou na miña casa –que, en realidade, era o restaurante máis grande da vila– e comeu un bocadillo de calamares. É unha desas historias que pasan de avós a pais e fillos e que de tanto contarse perden a orientación temporal. Ocorreu quizais en 1979, cun Felipe aspirante a medrar? Ou en 1982, como presidente do Goberno in pectore? En todo caso, non deixou boa imaxe alí –xogaba en campo contrario– e máis que coma un obreiro apareceu coma un estirado.
Felipe é o meu presidente: nacín catro meses antes de que triunfase e, polo tanto, non coñecín outro gobernante ata a miña adolescencia. Estaba ata na sopa –na radio, nas viñetas, nos partidos do Barcelona que me gustaban mesmo nas panxoliñas!– e dalgún xeito semellaba ser sempre un tipo popular, guapo e comprometido. Ata que chegaron a corrupción e, despois, a súa conversión en "xarrón chinés", por usar as súas propias verbas e o deterioro da súa imaxe pública.
Zoupar a Felipe González ten un aquel de darlle lanzadas a mouro morto, pero algúns ensaístas teñen máis lexitimidade para facelo que outros. É o caso de Gregorio Morán, un dos grandes intelectuais e xornalistas da Transición, militante comprometido do Partido Comunista no seu tempo, biógrafo desapiadado tamén de Adolfo Suárez e contundente historiador da cultura oficial española co mítico El cura y los mandarines. Crítico con González dende os anos 70, publica agora El jugador de billar (Roca Editorial), biografía que ten máis pretensión de libelo que de obra académica e exhaustiva.
Gregorio Morán non deixa indiferente a ninguén. Dicir que a súa pluma é mordaz ou incisiva é quedar moi curto, posto que chega ao ferinte en non poucas ocasións. Viviu o que conta, ten fontes fiábeis e unha memoria privilexiada que lle permite percorrer episodios xa esquecidos coma o Programa 2000 ou lembrar persoeiros esmagados polo peso da Historia –e tamén as súas relacións persoais, en particular as matrimoniais–.
González non podía saír vivo de tal escrutinio e non sae, mais podería darse por satisfeito se chegase a ler a obra. Namentres Morán presentaba o seu predecesor Adolfo Suárez coma un verdadeiro ignorante –insistía en que non leu un libro enteiro na vida– e un oportunista que fixo da dignidade finxida o seu medio de vida, aquí presenta a Felipe como un estratega, coa imaxe do xogador de billar que evoca a mítica Bodeguilla, aquel lugar no que se bebía e comía ben e, di a lenda, se arranxaban boa parte dos problemas dos gobernos socialistas.
Porén, o crítico non pode evitar sinalar que Morán deixa vivo ao seu protagonista por unhas sorprendentes insuficiencias como biógrafo, inexistentes na magnífica obra dedicada a Suárez. O libro chega a un abrupto final en 1996, coa saída de González do Goberno, e apenas dedica un feixe de páxinas aos case que trinta anos transcorridos dende entón, anos que modificaron a visión que se ten do personaxe, arestora reivindicado pola dereita e ultradereita, e desprezado polo que foi o seu partido.
Non resulta sorprendente este final precipitado se temos en conta que o autor perde o control da narración no terzo final e mesmo chega a repetir episodios coma certa charla do presidente da patronal española por entón perante empresarios de Hong Kong. A sensación que ofrece o conxunto é a dunha ocasión perdida para ter a biografía crítica dun personaxe chave para comprender a actualidade española da man dun autor magnífico coma Morán, quizais perdido de máis nas coiteladas desta vez.