A orixe do mundo, a polémica vaxina pintada polo francés Gustave Courbet en 1866, encerraba un misterio que alimentou este tempo a súa lenda: a identidade da modelo que posou para o pintor.
O historiador francés Claude Schopp reuniu as pezas dun puzzle que desvelan que se trata de Constance Quéniaux, unha antiga bailarina convertida en cortesá, que amasou fortuna e que acabou os seus días entregada á filantropía.
Especialista na vida e a obra de Alejandro Dumas, pai e fillo, Schopp topouse "por casualidade" coa pista que aclaraba o misterio e que, ademais, saca á luz a un personaxe digno de O conde de Montecristo ou A dama das camelias.
"Ás veces traballas duro para atopar algo e atopas pouco e, neste caso, atopei moito por azar", explica a Efe o experto que, tras o seu achado, dedicou "meses" a trazar a vida de Quéniaux.
A resolución do enigma estaba escondida nun erro na transcrición dunha misiva que en 1871 Dumas fillo enviou á escritora George Sand criticando a Courbet, firme defensor da Comuna de París que os dous primeiros consideraban unha ameaza para os seus bens.
Atormentado pola frase, que mal transcrita carecía de sentido, Schopp tirou do fío, acudiu á Biblioteca Nacional de Francia (BNF) e na embarullada caligrafía de Dumas fillo, que el tan ben coñece, viu a luz.
"Foi como unha revelación", relata o historiador que, aos seus 75 anos, ve como unha vida dedicada aos Dumas cobra vigor a causa do máis popular cadro de Courbet.
"Non se debe pintar o máis delicado e o máis sonoro 'interior' da señorita Quéniaux", escribía o menor dos Dumas, unha alusión que, para o estudioso, "sen dúbida facía referencia ao sexo feminino nese contexto".
"Non se debe pintar o máis delicado e o máis sonoro 'interior' da señorita Quéniaux", escribía o menor dos Dumas
A partir desa pista, sinala Schopp, o resto dos indicios foron apontoando a súa teoría ata o punto convertela en "irrefutable", como sosteñen a BNF e o Museo de Orsay.
Atrás quedan, ao seu xuízo, "teorías moi hipotéticas", como a que insinuaba que se trataba dunha amante irlandesa de Courbet, que caía polo seu propio peso porque a dama era rubia, en clara contradición coa cor do pelo púbico do cadro.
O cadro foi pintado por Courbet para un diplomático turco, adepto da vida mundana, chamado Khalil Bey. Schopp asegura que Quéniaux foi amante de Bey, que posuíu o cadro durante ano e medio pero que pola súa ousadía apenas o ensinaba.
Tampouco o mostraron o resto dos seus propietarios, que o foron escondendo nun periplo que o levou a Constantinopla e salvouno polos pelos das garras nazis en Hungría, antes de regresar a París, xa entrado o século XX, da man do psicoanalista Jacques Lacan, o seu último dono privado.
O cadro foi pintado por Courbet para un diplomático turco, adepto da vida mundana, chamado Khalil Bey
A mediados dos 90, o Goberno francés aceptou este cadro como liquidación do imposto de sucesión por parte dos seus herdeiros e desde 1995 colga das paredes do Museo de Orsay.
Schopp publica a semana que vén un libro que traza, a partir dos datos históricos colleitados, a vida da modelo que serviu para pintalo.
O seu rostro aparece nunha quincena de fotografías que foi desvelando e que formarán parte dunha exposición na BNF. "É unha muller cunha vida masculina, unha triunfadora como os personaxes dos Dumas", asegura Schopp.
Nacida en 1832, filla dunha nai solteira, traballadora da industria téxtil de Saint-Quentin, no norte de Francia, Quéniaux entrou no corpo de bailarinas da Ópera de París aos 14 anos. Nunha época na que as estrelas era italianas ou rusas, a moza provinciana tivo que conformarse con papeis de segunda fila, unha "mediocre carreira" truncada por problemas de xeonllo.
Quéniaux foi cortesá de Khalil Bey, que a consideraba "un amuleto que lle daba sorte no xogo"
"Estas mozas necesitaban protectores e, con frecuencia, convertíanse en cortesás", explica o escritor, que puido documentar como Quéniaux o foi de Khalil Bey, que a consideraba "un amuleto que lle daba sorte no xogo".
O agradecemento do turco, ademais do doutros protectores, granxeoulle certa fortuna, que a moza soubo conservar e facer frutificar.
"Acabou a súa vida como unha dama respectable e acomodada", asegura Schopp, que a considera "un exemplo de éxito, de alguén que soubo romper o teito de cristal social da época". "Sufriu aos homes, pero viviu rodeada de mulleres", agrega o escritor, que cre que era lesbiana.
Entre as pertenzas que aparecen no seu testamento, ademais dun palacete en París e unha vila en Normandía, deixou un conxunto de obras sen valor artístico xunto a un cadro de Courbet. "Non debía de ter bo gusto en pintura, pero conservou un cadro do pintor", asegura o historiador que ve aí outra proba da súa identidade.
